Moet Nederland baby's promoten, net als Rusland en Zuid-Korea?
In dit artikel:
De VN maakt zich zorgen over dalende geboortecijfers, maar minder omdat er snel een wereldwijde jongerenkrapte komt en meer omdat veel mensen niet de kans krijgen hun gewenste aantal kinderen te krijgen. In Nederland komt het vruchtbaarheidscijfer uit op iets onder 1,5 kind per vrouw, terwijl veel mensen twee of drie kinderen zouden willen, aldus demograaf Daniël van Wijk. Uiteindelijk blijft de gerealiseerde kinderwens kleiner door factoren als onzeker werk, hoge huizenprijzen en studieschulden.
Extreem lage geboortecijfers in landen als Zuid‑Korea (onder de 1) scheppen economische risico’s: zonder voldoende werkenden wordt het moeilijk om een grote oudere populatie te ondersteunen. In Zuid‑Korea zorgen lange werkuren, harde sociale normen over rolverdeling en werkgeverscultuur ervoor dat veel jonge mensen werk en gezin niet kunnen combineren. In Europa speelt hetzelfde proces in lichtere vorm: kinderen worden vaker uitgesteld omdat mensen eerst hun leven “op orde” willen hebben.
Overheidsmaatregelen om de daling te keren variëren. De VS denkt na over een babybonus, Rusland kent al financiële prikkels en in Zuid‑Korea bieden sommige werkgevers betalingen om personeeltekorten op te vangen. Rusland geeft ook goedkope hypotheken en eenmalige uitkeringen per extra kind, maar onderzoek wijst uit dat zulke kortetermijnprikkels vooral geboortes naar voren halen en weinig effect hebben op het totaal aantal kinderen per vrouw. Dat bleek ook in Hongarije en uit de ervaring na veranderingen in Rusland: een tijdelijke stijging verdwijnt vaak weer. Strengere abortuswetgeving lijkt evenmin een duurzaam middel — landen met strikte regels tonen niet per se hogere geboortecijfers.
De VN waarschuwt bovendien tegen beleid dat zwangerschap verbindt aan plichtsbesef tegenover de natie of dat mensenrechten kan aantasten; demografische angst kan sociale spanningen en zelfs conflicten aanwakkeren. Russische beleidsmakers koppelen geboortestimulering onder president Poetin deels aan traditionele waarden en nationale ideologie, iets waar internationale organen kritisch op zijn.
Wat wél helpt is investeringen in langdurige sociale infrastructuur: ruim ouderschapsverlof, betaalbare kinderopvang en maatregelen die de economische positie van jonge volwassenen versterken. Scandinavische landen laten zien dat royale regelingen het geboortecijfer enigszins opkrikken, al gaat het doorgaans om bescheiden effecten (orde van 0,1 kind per vrouw bij grote hervormingen). Conclusie van Van Wijk: vergrijzing is onvermijdelijk, maar beleidskeuzes kunnen bepalen of mensen hun kinderwens kunnen realiseren en of ongelijkheid daarbij toeneemt.