Moeder overleefde Auschwitz, vader Nagasaki

In dit artikel:

Johan (vroeger Jacob) Franken en Sonja (geboren Schoontje) Franken‑Pagrach overleefden elk op eigen wijze de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog. Hun dochter Roslyn heeft hun levensverhalen opgetekend in het boek Het heeft zo moeten zijn; een Nederlandse editie is recent verschenen. Beide ouders droegen een zwaar spoor van trauma: Sonja overleefde de kampen Vught en Auschwitz en kwam volgens het boek drie keer in de gaskamer terecht, maar ontsnapte telkens door storingen of doordat het gas op was. Johan bracht drieënhalf jaar als krijgsgevangene door in Japan, groeide op in Nederlands‑Indië en woonde later in Canada, waar hij tot op hoge leeftijd jaarlijks bij de Japanse ambassade protesteerde vanwege het ontbreken van excuses.

De Nederlandse uitgave valt op door twee zaken: Roslyn wil vooral hoop en veerkracht doorgeven — de titel en optimistische toon komen steeds terug — en de vertaling leest volgens de recensent houterig en letterlijk, met soms onnauwkeurige chronologie (bijvoorbeeld in de beschrijving van gebeurtenissen in Rijssen). Persoonlijke fragmenten illustreren ook hoe Sonja na de oorlog haar ouderlijk huis in Rijssen terugvond bezet door anderen.

Roslyn bezocht in 2023 scholen in Nederland en sprak met meer dan duizend leerlingen over wat haar ouders doormaakten. Haar doel met het boek is herinnering bewaren en laten zien hoe de levenshouding van haar ouders haar eigen veerkracht heeft gevormd. Moeder overleed in 2004, vader in 2016.