Met overheidsgeld, dreigende taal en geheime gesprekken achter de schermen krijgt Milieudefensie grote bedrijven op de knieën
In dit artikel:
Op 19 augustus stuurde Milieudefensie aan 28 grote Nederlandse en internationale bedrijven — waaronder ABN AMRO, Ahold Delhaize, AkzoNobel, Boskalis, ExxonMobil, KLM, Vattenfall en Tata Steel — een verzoek om hun actuele klimaatplannen aan te leveren. Die documenten worden door onderzoeksbureau NewClimate Institute onafhankelijk geanalyseerd en opgenomen in een door Milieudefensie samengestelde Klimaatcrisis‑Index. De ngo wil zo onderscheid maken tussen bedrijven die volgens haar voldoende bijdragen aan de transitie en degenen die de toekomst van de planeet (en hun eigen voortbestaan) in gevaar brengen. De deadline voor aanleveren was 30 september; alleen ExxonMobil en Cargill weigerden of bleven in gebreke, maar ook voor hen zal op basis van publieke informatie een beoordeling volgen.
Deze actie bouwt voort op een soortgelijke ronde uit 2022, toen vrijwel alle geadresseerden door Milieudefensie onvoldoende werden bevonden. In de brief aan bedrijven stelt de organisatie expliciet dat slechte klimaatprestaties juridische gevolgen kunnen hebben: er wordt gewezen op mogelijke persoonlijke aansprakelijkheid van bestuurders en commissarissen en op de rol van bestuurdersaansprakelijkheidsverzekeringen als instrument voor eisers. Die juridische druk — en het dreigen met procedures — maakt deel uit van de strategie: koplopers worden beloond, middenmoot gestimuleerd en achterblijvers kunnen rekenen op aansprakelijkstelling.
Kritiek op die aanpak verschijnt onder meer in Wynia’s Week, waar commentator Paul Frentrop de werkwijze ‘maffia‑achtig’ noemde, niet vanwege geweld maar vanwege het systeemmatig inzetten van de wet om bedrijven en bestuurders financieel te belasten. Milieudefensie leeft die strategie: de ngo heeft recent nieuwe procedures aangekondigd tegen Shell om investeringen in nieuwe olie‑ en gasvelden te stoppen, en voert al langere tijd gerechtelijke procedures tegen het energieconcern (waarover een zaak in hoger beroep verloren werd en waartegen cassatie is ingesteld). Ook een rechtszaak tegen ING kondigde Milieudefensie eerder dit jaar aan.
De organisatie kan dergelijke dure procedures dragen: vorig jaar ontving Milieudefensie grote subsidiebijdragen van ministeries en de Europese Commissie — samen circa 12,1 miljoen euro — plus circa 1,5 miljoen van de Nationale Postcode Loterij. Die financiering, gecombineerd met het dreigement van juridische stappen en achter‑de‑schermen overleg met bedrijven, geeft de ngo veel invloed op het bedrijfsleven, aldus het artikel.
Sommige bedrijven reageerden coöperatief en benadrukten hun ambities. Ahold Delhaize verwees naar gevalideerde doelstellingen via Science Based Targets; NN Group, FrieslandCampina, Vattenfall en Rabobank melden een langer lopende dialoog met Milieudefensie en rapportage over voortgang. Milieudefensie zegt gesprekken met bedrijven bewust niet publiek te maken om die dialoog te faciliteren.
De onafhankelijke beoordeling door NewClimate Institute moet leiden tot publicatie van de Klimaatcrisis‑Index in februari 2026. De uitkomsten zullen ook worden gedeeld met accountants, ondernemingsraden en toezichthouders — een stap die de druk op bedrijven nog kan verhogen. Het artikel concludeert dat Milieudefensie door combinatie van juridische strategie, achterkameroverleg en substantiële overheids- en loterijsubsidies is uitgegroeid tot een bijzonder invloedrijke actor.