Met 'nudging' en 'boosting' kun je onbewuste en bewuste keuzes sturen

In dit artikel:

Beweegprofessionals krijgen vaak te maken met mensen die wél willen veranderen maar terugvallen in oude gewoontes. Veel dagelijks gedrag verloopt automatisch: mensen kiezen de makkelijkste of meest ingetreden route zonder er bij stil te staan. Dat biedt kansen voor twee gedragsinterventies: nudging en boosting — technieken om beweeggedrag te bevorderen zonder zware educatie of dwang.

Nudging is een subtiele aanpassing van de omgeving of de keuzesituatie die mensen ongemerkt richting een gezondere keuze stuurt. De term werd populair gemaakt door Richard Thaler en Cass Sunstein (2008). Een nudge beperkt geen keuzevrijheid, maar maakt de gewenste optie aantrekkelijker, opvallender of de standaard. Praktische voorbeelden zijn: fruit prominent bij de ingang van een kantine leggen, voetstapstickers naar de trap plakken, of bedrijfsactiviteiten als ‘opt-out’ organiseren zodat mensen automatisch meekunnen tenzij ze zich afmelden. Nudges werken goed bij eenvoudige, routinematige keuzes en zijn relatief makkelijk in te voeren op werkplekken, scholen, in parken en openbare ruimten.

Er zijn verschillende vormen van nudging die relevant zijn voor bewegen:
- Default nudging: de gezonde keuze als standaardinstelling (bijv. automatische inschrijving voor sportactiviteiten).
- Feedback nudging: directe terugkoppeling over gedrag (zoals meldingen van smartwatches bij te lange inactiviteit of celebrerende animaties na het behalen van stappendoelen).
- Stimulus nudging: fysieke prikkels die bewegen uitnodigen (zoals gemarkeerde wandelroutes, ‘vitaliteitspaden’ of speellijnen op schoolpleinen).

Nudging roept ook ethische vragen op; kritiek richt zich op het risico van manipulatie als mensen onbewust gestuurd worden. Daarom is er een alternatief of aanvulling: boosting. In plaats van alleen de omgeving aan te passen, richt boosting zich op het versterken van vaardigheden en kennis zodat mensen zelfbewust betere keuzes maken. Voorbeelden zijn korte instructies, eenvoudige handleidingen voor het gebruik van fitnessapparatuur, of infographics over het belang van regelmatig opstaan tijdens werk. Boosts verhogen competentie en zelfvertrouwen, en kunnen — zeker wanneer herhaald en gecombineerd met feedback of training — bijdragen aan duurzamere gedragsverandering.

Onderzoek laat zien dat puur informeren vaak onvoldoende is voor blijvende verandering; daarom werkt een combinatie het best. Nudges zijn krachtig voor snelle, eenvoudige gedragsaanpassingen; boosts helpen mensen langdurig zelfregie te voeren. Voor effectieve inzet raden experts aan nudging en boosting te combineren en rekening te houden met motivatie, barrières en vaardigheden van de doelgroep. Zo ontstaat een aanpak die zowel direct effectief als op de lange termijn houdbaar is.