Met brave burgers redden we de democratie niet

In dit artikel:

Anique ter Welle — docent maatschappijwetenschappen — waarschuwt dat Nederlandse scholen jongeren onvoldoende toerusten om actief de democratie en rechtsstaat te verdedigen. In een tijd waarin wereldwijd “sterke mannen” oplaaien en ook in Nederland democratische instituties onder druk staan (ze wijst onder meer op een volkshuisvestingswet die mogelijk met de Grondwet strijdt en politieke partijen die rechterlijke uitspraken rond asiel willen negeren), is vertrouwen in politici alleen niet langer genoeg.

De huidige wettelijke invulling van burgerschapsonderwijs legt vooral nadruk op respect voor democratische waarden en sociale vaardigheden, maar laat politieke competenties buiten beeld. Daardoor wordt burgerschap vaak ingevuld als etiquette — scholen volgen toezichtkaders en gestandaardiseerde vragenlijsten om te laten zien dat ze ‘goed’ burgerschapsonderwijs geven — maar ze leren leerlingen niet hóe ze in actie kunnen komen tegen machtsmisbruik, populisme of feitenvrije aanvallen op instituties.

Ter Welle pleit ervoor dat leraren de wettelijke ruimte benutten om leerlingen te vormen tot actieve hoeders van democratie: met politieke vaardigheden, kritische weerbaarheid en een voorbeeldfunctie van docenten die niet neutraliteit laten prevaleren als de rechtsstaat wordt aangevallen. Ze wijst ook op het jaarverslag van de onderwijsinspectie waaruit blijkt dat op een meerderheid van scholen het burgerschapsonderwijs niet aan de eisen voldoet. Met brave burgers alleen is de democratie niet te redden, stelt ze.