Met AI probeert Mali de Franse taal op een zijspoor te zetten
In dit artikel:
Mali telt dertien officiële talen — onder meer Bambara, fulfulde en tamashek — maar tot 2023 hoorde daar ook Frans bij. Met de nieuwe grondwet werd Frans als officiële taal geschrapt. In de praktijk blijft het echter alomtegenwoordig: in politiek, bedrijfsleven en vooral op school waar kinderen nog altijd lezen en schrijven in het Frans. De huidige machthebbers willen dat veranderen en zetten kunstmatige intelligentie in om lesmateriaal in nationale talen te maken.
Aan de rand van Bamako leidt docent Mamadou Dembele in een houten schoollokaal een leesles in het Bambara. Voor veel leerlingen is het de eerste keer dat ze op school in hun moedertaal lezen. Clarisse (13) zegt dat het helpt om beter te praten met vrienden, omdat op school anders alleen Frans wordt gebruikt. RobotsMali, een organisatie gericht op innovatie en AI, maakte al meer dan honderd verhalen in lokale talen met behulp van systemen als ChatGPT en Claude; vertalingen gebeuren met Google Translate en illustraties met beeldgeneratoren zoals Leonardo. Auteurs toetsen en redigeren de tekst voordat die in de klas komt.
Het doel is tweeledig: de taal van alledag formeler ingang laten vinden in het onderwijs en de alfabetiseringskloof verkleinen. Meer dan de helft van de Malinezen kan niet lezen of schrijven; lokale-talenonderwijs moet de drempel verlagen, zeker voor kinderen die door oorlog en ontheemding moeilijk naar school kunnen. Dembele verwacht dat dit het land vooruit kan helpen.
Historisch gezien zijn er na de onafhankelijkheid (1960) al meerdere mislukte pogingen gedaan om Frans te vervangen, meestal door gebrek aan middelen en politieke wil. De recente machtswisselingen — staatsgrepen in 2020 en 2021 — en de verslechterde betrekkingen met Frankrijk (onder meer het einde van operatie Barkhane) maken het schrappen van Frans zowel symbolisch als politiek: een stap om de koloniale erfenis geleidelijk te verminderen en onderwijs dichter bij de realiteit van de bevolking te brengen.