Marie van de Middelhaai: Gebouw(d) om te blèèven
In dit artikel:
Marie van de Middelhaai (echte naam Marja Kivits) uit Vlijmen staat opnieuw in de spotlights: zij gaat op Heusden.Nieuws liedjes en verhalen in het Vlijmense dialect delen. Al twintig jaar verzorgt Marie rondleidingen in en rond haar eeuwenoude boerderij (oorspronkelijk circa 1650; in 1750 een stenen voorgevel met schuiframen, in 1890 aangevuld met een herd, geut met pomp en kelder en een plee). Het interieur is sinds die periode nauwelijks veranderd en vormt een levende tijdscapsule.
Marie leeft en werkt nogal ouderwets: ze slaapt in de bedstee, breit eigen kleren, onderhoudt een moeshof met vergeten groenten, draagt Vlijmense mutsen en spreekt consequent dialect. Haar erf en directe omgeving zijn nog steeds traditioneel groen ingericht, wat haar presentatie en rondleidingen extra geloofwaardig maakt. Eerder plaatste ze soortgelijke filmpjes op Facebook onder haar artiestennaam; nu publiceert ze ook geschreven verhalen en liederen voor de lezers van de lokale site.
Speciaal voor de week van de Open Monumentendag — met het motto dat gebouwen bedoeld zijn om te blijven — deelt Marie de tekst van een traditioneel lied: De Turfvaort. Dat lied beschrijft het leven rond de turfvaart in de polder bij het Vlijmense Vin, toen tientallen platbodems turf van Loon op Zand naar ’s-Hertogenbosch voeren. Opvallend in het verhaal is de wederzijdse afhankelijkheid: beladen schepen stroomafwaarts met turf, en op de terugweg werden vaak mest en andere stadsrestanten meegenomen om de schrale zandgrond bij Loon op Zand vruchtbaar te houden. Marie refereert ook aan een bewaard gebleven turfplèèt die in 2016 uit de stal werd gehaald en sindsdien als relikwie fungeert.
Voor wie meer wil weten: Marie is actief als gids en verteller binnen en buiten de gemeente; ze is te vinden op Facebook en via haar website. Haar verhalen geven niet alleen kleur aan lokaal erfgoed, maar leggen ook historische praktijken — zoals turfwinning en mesttransport — op begrijpelijke wijze uit.