Makreel is gezond en duurzaam, en tóch wordt ze overbevist. 'Niemand wil inbinden'
In dit artikel:
In IJmuiden loopt het verhaal van de makreel van verwarmde rokerijtafels tot internationale diplomatie. Pelagische vissoorten als makreel, haring en blauwe wijting waren lange tijd het goede nieuws voor klimaat en gezondheid: weinig bodemschade, weinig bijvangst en een lage CO2-footprint per kilo vergeleken met veel landbouweiwitten. Toch staat de makreel nu onder zware druk doordat migratiepatronen zijn veranderd en landen ruzie maken over wie hoeveel mag vangen.
Wageningen Marine Research nam deze zomer monsterstaaltjes in de Keltische Zee en de Golf van Biskaje om het aantal makreleieren en de potentiële voortplanting te bepalen. Met die tellingen – en met berekeningen van eitjes per vrouwtje en man-vrouwverhoudingen – schatten wetenschappers het bestand op circa 2–3 miljoen ton. Maar de officiële vangstadviezen zijn recent met ongeveer zeventig procent verlaagd: wetenschappers waarschuwen dat het bestand anders snel verder kan instorten.
De reden voor de drukte op de vangstquota is politiek-economisch: makreel zwemt tegenwoordig van Schotland en Noorwegen tot aan Groenland en trekt in de winter zuidwaarts richting Portugal. Daardoor claimen steeds meer kuststaten de vangstrechten. Traditionele afspraken binnen NEAFC raakten onder druk toen IJsland zich wilde mengen, Noorwegen en de Faeröer eilanden extra quota eisten, het VK na de Brexit aparte akkoorden sloot, en Rusland door de oorlog uit sommige internationale datasets viel. Die versnippering maakte handhaving lastig; jaarlijks werd er volgens waarnemers structureel circa dertig procent meer gevangen dan het wetenschappelijke advies toestond.
Het verlies van het MSC-keurmerk voor makreel, zes jaar geleden, weerspiegelt die problemen: zonder betrouwbaar quoteringssysteem kan duurzame vangst niet worden gegarandeerd. Toch bleef makreel in supermarkten liggen, tot verontwaardiging van kopstukken uit de duurzame-viswereld zoals Bart van Olphen, die nu weigert makreel zonder certificaat te verkopen en alternatieven promoot, bijvoorbeeld Chileense horsmakreel die wel MSC-gecertificeerd is. Verwerkers en vissers hebben uiteenlopende standpunten: de Pelagic Freezer Association wijst naar Noorwegen en de Faeröer als eenzijdige quota-verhogers; anderen, waaronder lobbyisten uit de verwerkende industrie, zeggen dat álle landen hun vangst moeten verminderen.
Praktische gevolgen: verwerkers en retailers zullen moeten overstappen op andere soorten of op conserveringsvormen zoals conserven om seizoenspieken te benutten en druk van de vangst te halen. Voor consumenten is er een duidelijke boodschap uit het veld en de wetenschap: kies gecertificeerde alternatieven en vermijd niet-duurzaam gevangen makreel om druk op de bevolking terug te dringen en het bestand te laten herstellen. Zonder internationale overeenstemming en naleving van wetenschappelijke adviezen blijft het risico bestaan dat een voorheen klimaatvriendelijke eiwitbron door overexploitatie wordt omgezet in een schaarse soort.