LIVE Tweede Kamerverkiezingen | Huidige fractie Denk in top-3 kandidatenlijst, meeste partijen willen mondzorg terug in basispakket
In dit artikel:
De Tweede Kamerverkiezingen staan gepland op 29 oktober; tot die tijd houden veel partijen ledencongressen waar kieslijsten en verkiezingsprogramma’s definitief worden vastgesteld. Dit weekend komen onder meer VVD, CDA, NSC, ChristenUnie en JA21 bijeen, gevolgd door de Partij voor de Dieren. De congresagenda’s weerspiegelen zowel interne spanningen als de thema’s die de campagne zullen bepalen.
Zorg en mondzorg domineren de programmavergelijkingen: vrijwel alle Kamerfracties pleiten voor het terugbrengen van (een vorm van) tandheelkundige zorg in het basispakket, variërend van een gratis jaarlijkse controle tot volledige vergoeding van mondzorg. GroenLinks-PvdA wil daarnaast brillen voor kinderen, spraakcomputers en anticonceptie vergoeden; Volt noemt preventieve en acute mondzorg; PvdD voegt ook PrEP en borstvoedingsbegeleiding toe; de SP wil alle bewezen preventieve zorg vergoeden. JA21 is de enige partij van de huidige Kamerfracties die mondzorg niet in haar programma noemt.
Interne partijcrises en lijstopstellingen spelen een belangrijke rol. Bij Denk lukte het lijsttrekker Stephan van Baarle om de huidige fractie ongewijzigd als top-3 op de kieslijst te plaatsen: Dogukan Ergin en Ismail el Abassi staan op twee en drie. Dat leidde tot een botsing met het partijbestuur; Van Baarle trad kort terug, de fractie steunde hem, het bestuur trad af en een interim-bestuur onder Tunahan Kuzu werd aangesteld, waarna Van Baarle terugkeerde. Achter Ergin en El Abassi volgen twee vrouwen, Elif Esen en Nassira Abaaziz — het oude bestuur had juist een vrouw in de top-3 willen zien.
Bij de VVD is interne verdeeldheid over mogelijke coalities zichtbaar. Defensieminister Ruben Brekelmans zei op televisie dat een centrumrechtse coalitie “niet in zicht” is en waarschuwde dat het land onbestuurbaar wordt als GroenLinks-PvdA principieel worden uitgesloten; later corrigeerde hij die formulering op social media. VVD-leider Dilan Yesilgöz houdt echter vast aan het idee dat een samenwerking met GroenLinks-PvdA onwaarschijnlijk is en benadrukt tegelijk dat haar partij niet wil meewerken aan het weghalen van hypotheekrenteaftrek bij huizenbezitters — een uitspraak die haaks staat op het standpunt van CDA en D66, die voor gefaseerde afbouw pleiten en het onderwerp zo tot een belangrijk campagnethema maken.
Op congresniveau profileerden andere partijen zich scherp: ChristenUnie-leider Mirjam Bikker zocht de contrasten met het CDA, noemde ethische kwesties zoals embryokweek en bekritiseerde voorstellen om illegaliteit strafbaar te stellen. Zij mikt op een flinke zetelwinst (van 3 naar 7 zetels) en ziet haar partij mogelijk als sleutelspeler bij de formatie. CDA-congresgangers lieten zich door oud-premier Jan Peter Balkenende oppeppen; het CDA zit in de peilingen in de lift.
Kleine partijen en nieuwkomers worstelen met continuïteit. NSC staat laag in de peilingen en kende tumult rond een motie van wantrouwen tegen het bestuur en de terugkeer van staatssecretaris Sandra Palmen onder eigen vlag; toch bevestigde oud-vicepremier Eddy van Hijum dat NSC zal meedoen op 29 oktober en hoopt hij op herstel. NSC-fractievoorzitter Nicolien van Vroonhoven stapte wel van de kandidatenlijst. JA21’s Joost Eerdmans sloot een minderheidskabinet met de PVV niet meteen uit, maar geeft de voorkeur aan een stabiel centrumrechts kabinet waarvoor CDA-leider Henri Bontenbal volgens hem kleur moet bekennen. PVV-leider Geert Wilders zei bereid te zijn tot een minderheidskabinet met gedoogsteun als andere partijen hem blijven uitsluiten.
De verkiezingscampagne komt nu echt op stoom: leden beslissen over programma’s en lijsten, debatten over portefeuilleverdeling en fiscale hervormingen (zoals de hypotheekrenteaftrek) worden scherper, en interne machtsvragen binnen meerdere partijen kunnen de slagkracht en beeldvorming richting 29 oktober sterk beïnvloeden.