'Literatuur buiten het boek' op prikkelend festival Explore The North: 'Een verzameling wondertjes'
In dit artikel:
Explore The North bevestigt zijn positie als broedplaats voor grensverleggende kruisbestuivingen tussen literatuur, muziek en theater. Het Leeuwarder festival opereert niet alleen als podium, maar ook als productiehuis en werkt structureel samen met partners zoals het Vlaams-Nederlands cultuurhuis deBuren en literair tijdschrift Kluger Hans, wat zichtbaar vruchten afwerpt.
Een voorbeeld van die samenwerking: achttien jonge Nederlandse en Vlaamse schrijvers verbleven in een residentie in Parijs en kregen coördinaten van plekken in en rondom Leeuwarden. Sommige deelnemers bezochten die locaties daadwerkelijk, anderen gebruikte online kaarten; het resultaat waren korte teksten met lokale binding die in Kluger Hans verschenen en tijdens het festival in de Lutherse Kerk werden voorgedragen. De mix van ouderwetse voordracht en moderne inhoud werd soms ook door elektronische bewerkingen verrijkt, zoals bij Maria Magdalena de Cort, wiens stem live werd bewerkt met synthesizers.
Het festival profileert zich tevens als vruchtbare voedingsbodem voor doorlopende projecten. De Verwonderkamer — een jaarlijkse samenwerking van Vlaamse en Friese jonge schrijvers — en de herontdekking van de radicale Friestalige bundel Reade Runen (1959) van Ella Wassenaer illustreren dat. Reade Runen kreeg een nieuwe editie met vertalingen en essays, en vormde de basis voor een voorstelling die ook op andere festivals te zien was. Een ontroerend moment was de overdracht van het eerste exemplaar door maker Zindzi Tillot Owusu aan Ypkje Post, de dochter van Wassenaer.
Muziek en ritme spelen een grote rol in de programmering: trommels fungeerden vaak als drager van het woord, van de intieme duetten van Johannes Lievens en Daniëlle Zawadi tot Arnold de Boers project Zea, dat met de drumband Hallelujah Makkum en gastbijdragen van onder anderen Tsead Bruinja een krachtige, Friese klankencyclus opleverde. Het Fries blijkt dankzij zulke projecten opnieuw internationaal inzetbaar, gedragen door muziek.
Internationale namen als aja monet trokken volle zalen; haar poëzie, ondersteund door een stuwend jazztrio, liet zien hoe ‘literatuur buiten het boek’ meeslepend en dansbaar kan zijn. Ook Joost Oomen, met de Poezieboys en band Kruidkoek, sloeg met zijn theatrale, energieke performances een brug naar pop- en festivalcultuur. Sorvina en de Zeeuwse band De Toegift leverden eveneens memorabele momenten op — soms juist door kleine, menselijke gebaren, zoals een vrouw die haar partner uit zijn rolstoel trok om samen te dansen.
Door een vaste plek (Podium Explore, de Westerkerk) en opname in de landelijke Basisinfrastructuur creëert Explore The North ruimte om eigen programma’s te ontwikkelen en nieuwe vormen van literatuurproductie zichtbaar te maken. Het festival laat zien dat literatuur, mits gekoppeld aan muziek en podiumkunst, een dynamische, grensoverschrijdende kracht kan zijn.