Links opnieuw opzijgeschoven in de formatie, maar deze keer voelt het anders
In dit artikel:
GroenLinks-PvdA ziet voor de derde keer Jesse Klavers ambitie om links in het kabinet te brengen uiteen spatten: de VVD heeft de combinatie bij voorbaat uitgesloten, waardoor deelname aan een meerderheidscoalitie met rechtse partijen snel van de baan was. De blokkade — publiekelijk door VVD-minister Dilan Yesilgöz gepropageerd — werd vervolgens door D66 niet ongedaan gemaakt, iets waar Klaver Rob Jetten op wijst. Informateur Buma vroeg de VVD ook niet om nadere uitleg, waardoor de uitsluiting een snel voldongen feit werd.
De teleurstelling is groot, maar in de fractie wordt ook opgelucht ademgehaald: GroenLinks-PvdA kan nu niet meer aangewezen worden als de partij die de formatie liet mislukken. Klaver houdt zijn achterban voor dat de gefuseerde formatiepartij in een sterke onderhandelingspositie zit als er een minderheidskabinet komt, en hij blijft pleiten voor een meerderheidskabinet met D66, CDA en VVD.
Historisch gezien stuit het afwijzen van links bij veel partijprominenten op verontwaardiging. Lilianne Ploumen waarschuwt dat de VVD hiermee breekt met een Nederlandse traditie van samenwerken ondanks verschillen; in eerdere formaties (2017, 2021) probeerde de VVD al GroenLinks en PvdA tegen elkaar uit te spelen en waren gesprekken over samen besturen moeizaam. Voor GroenLinks-PvdA voelt de huidige blokkade als een sleutelmoment: nooit eerder was links zo categorisch uitgesloten.
Binnen de partij is de discussie over koers voorlopig beperkt. Sommigen, zoals oud-fractievoorzitter Bram van Ojik, roepen tot geduld en benadrukken dat de partij lokaal sterk staat en met relatief kleine winsten op termijn een grotere rol kan spelen. Anderen maken zich zorgen over de structurele gevolgen: als een belangrijke centrumrechtse partij links structureel buitensluit, krimpen de kansen om ooit in te stappen in een kabinet.
De verhoudingen tussen D66 en GroenLinks-PvdA zijn deze week verder verslechterd; Kamerdebatten leverden wederzijdse verwijten op over wie verantwoordelijk is voor het blokkeren van opties. Voorlopig zet de formatie zich voort zonder serieuze inhoudelijke heroverweging van het VVD-standpunt, en blijft de toekomst van links in kabinetten onzeker.