Lezersmars tegen boekcensuur: 'We zien het vrije woord onder druk staan'
In dit artikel:
In Utrecht trokken boekenliefhebbers naar de Lezersmars — de aftrap van de Week van het Verboden Boek en het International Literature Festival Utrecht — uit bezorgdheid over toenemende druk op literaire vrijheid. Organisatoren waarschuwen dat intimidatie, zowel online als fysiek, en zelfs de verwijdering of verbod van titels (zoals in de Verenigde Staten en Hongarije) ertoe leiden dat boeken minder onbelemmerd beschikbaar zijn.
Adviseurs van bibliotheken en brancheorganisaties signaleren concrete incidenten: pagina’s uit bibliotheekboeken die zijn uitgetrokken en aanhoudende druk van ouders of actiegroepen om titels met LGBTQ+-personages of transgender-personen uit collecties te weren. Volgens David Rozema van Probiblio staat daarmee de wettelijke autonomie van bibliotheken om hun aanbod zelf te bepalen onder vuur. CPNB-directeur Eveline Aendekerk benadrukt dat het boek een instrument tegen polarisatie is en een essentieel onderdeel van democratische infrastructuur; iedereen moet kunnen blijven lezen wat hij of zij wil.
Onderzoek uit 2024 toont dat één op de zeven schrijvers in het afgelopen jaar te maken had met agressie, bedreiging of intimidatie. Voorbeelden uit Nederland illustreren de ernst: Lale Gül moest onderduiken na bedreigingen na haar debuut, kinderboekenschrijver Pim Lammers zag zich in 2023 gedwongen zich terug te trekken na doodsbedreigingen, en nieuwkomer Gijs Wilbrink ontving anonieme, beledigende mails. Volgens betrokkenen heeft social media de schaal en intensiteit van zulke campagnes versterkt en nam het probleem sinds de coronapandemie toe.
Boekhandels en bibliotheken merken dat agressie een vast onderdeel van het werk is geworden — sommige personeelstrainingen richten zich inmiddels op het omgaan met agressieve klanten. De sprekers pleiten unaniem voor behoud van literatuur als vrijplaats: lezen biedt de mogelijkheid andere perspectieven te ervaren en zo empathie en kritisch denken te oefenen. Zij zien het beschermen van ongehinderd toegang tot boeken als noodzakelijk voor een gezonde publieke discussie en het behoud van individuele denkvrijheid.