Zzp'ers blijven massaal opdrachten uitvoeren ondanks strengere controles

In dit artikel:

De Belastingdienst voert dit jaar strengere controles uit op schijnzelfstandigheid — het fenomeen waarbij iemand formeel als zzp’er werkt maar feitelijk in dienstverband functioneert — en vanaf 2026 kunnen daar ook boetes bij komen. Doorgaande handhaving heeft echter nog niet geleid tot een grootschalige uitstroom van zelfstandigen: eind oktober stonden volgens de Kamer van Koophandel 1.792.959 zzp’ers ingeschreven, een lichte stijging van 0,2% ten opzichte van september.

Experts en sectororganisaties zien een genuanceerd beeld. Joris Knoben (Tilburg University) stelt dat vrijwel alle sectoren stabiel blijven, al is in delen van zorg en onderwijs de uitstroom hoger. Hij wijst er ook op dat zzp’ers zich vaak niet direct uitschrijven bij minder opdrachten, waardoor cijfers de werkelijke beweging kunnen onderschatten. Volgens hem markeert de huidige stabilisatie wel een omslag na jaren van stijgende aantallen zzp’ers en zorgt de onzekerheid voor terughoudendheid bij opdrachtgevers.

Specifiek in de bouw, waar ongeveer 230.000 zzp’ers actief zijn, meldt Bouwend Nederland dat de Belastingdienst momenteel tussen de tien en twintig controles uitvoert bij bedrijven van uiteenlopende grootte. Bij minstens tien ondernemingen zijn aanwijzingen gegeven en is nagegeven dat situaties vóór 2026 aangepast moeten worden; anders volgen naheffingen en boetes. Grote aannemer Heijmans zegt tot nu toe geen controles te hebben gehad en gebruikt slechts een handvol zzp’ers.

In de zorg is er sprake van een lichte daling: tussen november vorig jaar en juli verdwenen in de thuiszorg netto 2.570 zzp’ers (–7,8%), in de kinderopvang 1.378 (–10%) en bij overige paramedische praktijken 1.606 (–2,9%) — categorieën waarin ook ziekenhuisverpleegkundigen kunnen zitten. Van de circa 1,2 miljoen werknemers in de zorg zijn meer dan 170.000 zzp’ers. Actiz, de branchevereniging, zegt dat sommige zelfstandigen vanwege controles in loondienst zijn gegaan, maar benadrukt dat haar leden behoefte houden aan flexibele krachten (bijvoorbeeld voor nachtdiensten) en hoopt op meer duidelijkheid van het nieuwe kabinet.

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid maakt binnenkort de eerste resultaten van de handhaving dit jaar openbaar.