Late hommels in het Meetnet Hommels

In dit artikel:

Begin oktober 2025 nadert het hommelseizoen zijn einde, maar sommige soorten zijn ook in deze maand nog actief. Het artikel belicht enkele van die late vliegers en waarom ze juist nu nog te zien zijn.

Levenscyclus en tijdsverschillen
Hommels starten hun cyclus met koningininnen die vroeg in het voorjaar bloemen bezoeken en vervolgens een nest stichten; werksters houden de bloemenbezoeken in lente en zomer vol. Sommige soorten zijn vroeg klaar (bijv. weide- en boomhommel), anderen pieken in de zomer (steenhommel). Een aantal zeldzamere soorten heeft juist een late vliegperiode en is daarom nog in het begin van de herfst te vinden. De akkerhommel is uniek omdat ze van vroeg tot laat voorkomt en algemeen verspreid is in Nederland.

Akkerhommel
De akkerhommel is meestal de meest talrijke soort, vooral in augustus en september, en blijft als bijna enige algemene soort tot in oktober actief. Het is een generalist die veel plantensoorten bezoekt, met een voorkeur voor diepe bloemen vanwege haar lange tong. Uiterlijk: oranjebruin behaard borststuk en oranjebruine punt van het achterlijf, met variatie in tussenliggende haren; altijd enkele zwarte haren op het achterlijf aanwezig. Meetnet-data tonen in 2025 hogere aantallen akkerhommels dan het gemiddelde over 2018–2024.

Heidehommel (Drenthe)
De heidehommel heeft een beperkte voedselkeuze: vooral dopheide en struikheide, aangevuld met soorten uit haar heidehabitat. Daardoor komt ze vrijwel alleen voor op natte heideterreinen in Drenthe; omdat die heides laat bloeien is ook de vliegperiode laat en kan de soort in oktober nog opduiken. Herkenning is lastig door gelijkenis met lichte vormen van de akkerhommel. In 2019 werd de soort ook herontdekt in Overijssel en sindsdien is onderzoek naar voorkomen en ecologie gedaan; er zijn informatieve video's beschikbaar.

Zandhommel (Haringvliet en Biesbosch)
De zandhommel vliegt eveneens laat maar leeft juist in open, bloemrijke gebieden rond de Biesbosch en het Haringvliet (bijv. Tiengemeten). Ze heeft een egale, gestreepte bontjas met donkere haren op het midden van het borststuk. De soort is bedreigd; recent onderzoek richtte zich op voedselvoorkeuren en er is een beschermingsplan opgesteld.

Meetnet Hommels en burgerwetenschap
Het Meetnet Hommels (gestart 2018) inventariseert maandelijks de aantallen op vaste telroutes om trends per soort vast te stellen. In 2025 zijn er meer dan 550 routes. Ervaren tellers noteren per soort, beginners alleen totaalcounts; via online cursussen en excursies worden nieuwe deelnemers opgeleid. Nieuwe vrijwilligers en telroutes zijn welkom.

Bronnen en auteurs: EIS Kenniscentrum Insecten (Dominic Dijkshoorn, Johan van ’t Bosch) met beeldbijdragen en materiaal van Meetnet Hommels.