"Landen moeten klimaat beschermen": piepklein eiland Vanuatu haalt slag thuis bij Internationaal Gerechtshof
In dit artikel:
Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag heeft geoordeeld dat landen een wettelijke plicht hebben om het klimaat te beschermen voor zowel huidige als toekomstige generaties. Deze baanbrekende uitspraak volgt op een rechtszaak aangespannen door Vanuatu, een klein eilandstaatje in de Stille Oceaan dat zwaar lijdt onder klimaatverandering. De zaak, ondersteund door andere kwetsbare landen en organisaties, benadrukt dat uitstoot van broeikasgassen onmiskenbaar door menselijke activiteiten wordt veroorzaakt en de gevolgen grensoverschrijdend en ernstig zijn.
Het Hof stelde in een uitgebreide 500 pagina’s tellende uitspraak vast dat een "schone, gezonde en duurzame omgeving een mensenrecht is" en dat industriële landen een bijzondere verantwoordelijkheid dragen om leiding te nemen in het terugdringen van klimaatverandering. Bovendien kan het voorkomen dat getroffen landen recht hebben op compensatie voor de schade die zij ondervinden. Hoewel het advies juridisch niet-bindend is, wordt het gezien als een mijlpaal die andere rechtszaken over het klimaat kan aanwakkeren, omdat het de eerste keer is dat het Gerechtshof zich uitspreekt over deze problematiek.
Vanuatu wordt geconfronteerd met ernstige klimaatproblemen: de zeespiegel stijgt jaarlijks met gemiddeld zes millimeter, met voorspellingen tot ruim een halve meter tegen het einde van de eeuw, wat een bedreiging vormt voor de meeste eilandjes die slechts net boven het zeeniveau liggen. Daarnaast zorgen zwaardere stormen, verslechtering van koraalriffen en kustverandering voor enorme sociale en ecologische gevolgen. Voor de bevolking betekent dit onder meer het gedwongen verhuizen van dorpen, het verdwijnen van landbouwgrond en de achteruitgang van infrastructuur, zoals scholen die na natuurrampen tijdelijk les moeten geven in slecht geschikte tenten.
De situatie veroorzaakt ook ethische en juridische kwesties, zoals het onrecht dat kleine landen dragen terwijl zij nauwelijks hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis. Dit rechtvaardigt volgens het Hof dat vervuilende landen niet alleen hun uitstoot moeten beperken maar ook verantwoordelijkheid nemen voor de veroorzaakte schade. De uitspraak wordt breed toegejuicht door milieuorganisaties zoals Greenpeace België en Klimaatzaak, die hopen dat het advies een krachtige impuls geeft aan nationale en internationale klimaatactie en slachtoffers van klimaatverandering meer rechtsbescherming biedt.