Land afstaan aan Rusland 'politieke zelfmoord' voor Zelensky?
In dit artikel:
Twee dagen na het topoverleg in Washington is nog niet zeker of er een ontmoeting komt tussen Volodymyr Zelensky en Vladimir Poetin. Als die er wel komt, staat één kwestie prominent op de agenda: is Oekraïne bereid gebied aan Rusland af te staan? Zelensky, die zich tot voor kort fel tegen dergelijke concessies verzette, zei in Washington dat over de gebieden "Poetin en ik moeten gaan uitmaken", en benadrukte ook dat "Oekraïne is niet mijn privébezit" wanneer het over beslissingen over land gaat.
Die draai zet de Oekraïense president in een politieke spagaat. Intern bestaat er grote weerstand tegen territoriale aftrek: een recent KIIS-onderzoek onder inwoners van gebieden onder Oekraïense controle laat zien dat de meerderheid "onder geen enkel beding" bereid is land prijs te geven; 68 procent verwerpt expliciet het erkennen van bepaalde gebieden als Russisch. In het parlement is geen steun te vinden voor landoverdracht — parlementariër Oleksandr Merezjko noemt toezeggingen zelfs "politieke zelfmoord" en hekelt internationale geluiden die Oekraïne oproepen concessies te overwegen.
Constitutioneel kan Zelensky ook niet eenzijdig terrein afstaan: wijzigingen van Oekraïens grondgebied moeten volgens de grondwet via een referendum worden besloten. Dat maakt draagvlak binnen de bevolking en de wet noodzakelijk voor iedere serieuze deal.
Ook de internationale rechtsorde gooit extra complicaties op het bord. Hoogleraar militair recht Marten Zwanenburg wijst erop dat een vredesverdrag dat tot stand komt onder dwang van een partij juridisch nietig kan zijn, omdat Rusland het conflict begon met onrechtmatig geweld. Dat sluit bilaterale akkoorden niet uit — partijen kunnen feitelijk afspraken maken die de oorlog beëindigen — maar zulke akkoorden kunnen later betwist worden. De VN-Veiligheidsraad heeft theoretisch de macht een verdrag te bekrachtigen ondanks juridische bezwaren, maar geopolitieke belangen kunnen daardoor precedenten scheppen die het internationale recht verzwakken.
Kortom: mogelijke territoriale concessies zijn politiek en juridisch uiterst controversieel. Zelensky balanceert tussen druk van internationale actoren die vrede willen en het sterke binnenlandse verzet tegen elk verlies van grondgebied; daarnaast staan constitutionele regels en internationale rechtsprincipes in de weg. Voor veel Oekraïners — waaronder gewonde militairen die in Nederland revalideren — zou het afstaan van land neerkomen op verraad. De vraag of een ontmoeting met Poetin plaatsvindt, en of die tot concrete voorstellen leidt, blijft onduidelijk.