Lage prijzen, grote schade: hoe kan vliegen (nog steeds) zo goedkoop zijn?
In dit artikel:
Follow the Money viert zijn 15-jarig bestaan en kijkt terug op invloedrijke onderzoeksdossiers. Adjunct-hoofdredacteur Ties Joosten bespreekt het dossier over de luchtvaartindustrie, waarin hij onderzoekt waarom vliegen, ondanks de enorme klimaatschade, zo goedkoop blijft. Tijdens de coronapandemie leed de sector enorme verliezen—bijvoorbeeld KLM verloor op een gegeven moment meer dan tien miljoen euro per dag—waardoor staatssteun onvermijdelijk werd. Dit riep vragen op over de hoge kosten van het parkeren van vliegtuigen en de lage ticketprijzen.
Joosten legt uit dat vlieggedrag een grote bijdrage levert aan de persoonlijke CO₂-voetafdruk, terwijl vliegtickets relatief goedkoop blijven vanwege de massale subsidies aan de luchtvaartsector en het bedrijfsmodel van Schiphol. Zo profiteren overstappende passagiers financieel terwijl binnenlandse reizigers de hogere kosten dragen. Jaarrekeningen van KLM en Schiphol tonen dat luchtvaartmaatschappijen weinig reserves opbouwen, omdat passagiers extreem prijsbewust zijn en bereid zijn uren te zoeken naar de goedkoopste tickets. Vliegtuigen zijn echter durfkapitaalintensief; nieuwe toestellen kosten honderden miljoenen en worden gefinancierd met leningen tegen hoge rentes. Dit dwingt maatschappijen hun vliegtuigen vrijwel continu in te zetten om investeringen terug te verdienen.
De vraag waarom KLM ondanks dit kwetsbare bedrijfsmodel al ruim een eeuw bestaat, leidt tot een breder verhaal over langdurige impliciete en expliciete staatssteun. Joosten dook hiervoor in archieven van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis om financiële gegevens en jaarverslagen van KLM te bestuderen. Zijn bevindingen plaatsten KLM in het kader van de Nederlandse nationale identiteit: een symbool waarmee Nederland zich positioneert in de wereld. Dit resulteerde in het boek "De blauwe fabel," waarin hij de politieke en financiële mechanismen achter de luchtvaart onthult.
Tegelijkertijd wijst Joosten op de paradox dat consumenten hun eigen bijdrage aan klimaatverandering door vliegen vaak negeren, ondanks beschikbare informatie over de impact. Het dossier laat zien hoe complexe financiële stromen en politieke besluitvorming de luchtvaart kunstmatig goedkoop houden, terwijl de milieu- en maatschappelijke kosten grotendeels verborgen blijven. Follow the Money blijft deze problematiek kritisch volgen, aangezien ze diep verankerd is in zowel economische als culturele aspecten van Nederland.