Laat met seks en nog actief in de winter
In dit artikel:
In november werden bij Millingen aan de Rijn meerdere exemplaren van de zeldzame Rijn‑glasslak (Vitrinobrachium breve) gevonden tijdens een excursie van een student Bos- en Natuurbeheer van Hogeschool Van Hall Larenstein, begeleid door Stichting ANEMOON. De waarnemingen volgden kort na de eerste vorstdag (16 november) en illustreren hoe deze soort juist in de koude maanden actief blijft, in tegenstelling tot veel andere landslakken die na de zomer verdwijnen of overwinteren.
De Rijn‑glasslak is opmerkelijk doordat hij pas in oktober/november geslachtsrijp wordt en zich daarna voortplant, waarna hij tot ver in de winter rondkruipt. Het dier leeft vooral in uiterwaarden en langs rivier- en beekoevers; de soort werd voor het eerst in Nederland nabij de Duitse grens aangetroffen in 1964 en is sindsdien op enkele plekken aangetroffen, onder meer bij Arnhem, Rheden, Nieuwegein en recentelijk ook in delen van Limburg. Ondanks dat het huisje fragiel en glasachtig oogt, blijkt de soort tolerant voor overstromingen en natte omstandigheden. De verspreiding lijkt deels door menselijk handelen te worden beïnvloed, en het aantal vindplaatsen in Nederland blijft beperkt. Daarom staat de Rijn‑glasslak op de Nederlandse Rode Lijst als ‘gevoelig’ en is het de zeldzaamste van de Nederlandse glasslakken.
Uiterlijk en ecologie: glasslakken behoren tot de Vitrinidae en hebben een dun, doorzichtig schelpje waar het lichaam niet volledig in kan terugtrekken. De Rijn‑glasslak bereikt circa 14 mm, het huisje is ongeveer 5,5 × 2 mm; het slakkenlichaam is donkergrijs tot zwart, het schelpje lichtbruin tot geelgroen. Bij kruipen wordt het schelpje deels door een mantelslip over de beginwindingen vastgehouden. Glasslakken zijn geen typische roofslakken maar voornamelijk planteneters en soms aaseters; ze vallen onder de halfnaaktslakken (semi‑slugs) vanwege hun kleine huisje.
In Nederland komen vier glasslaksoorten voor: één algemene (Vitrina pellucida) en drie zeldzamere, waaronder de Rijn‑glasslak en de in Limburg voorkomende Grote glasslak. Wie in winterse uiterwaarden of drooggevallen rivierbedden loopt kan onverwacht een nieuwe vindplaats ontdekken. Waarnemingen met foto worden daarom aangemoedigd en kunnen worden doorgegeven via Waarneming.nl of per e-mail aan Stichting ANEMOON.