Kruizen onder het Arabische woestijnzand

In dit artikel:

Op het afgelegen eiland Sir Bani Yas, voor de kust van Abu Dhabi, hebben archeologen vorige week een kruis gevonden dat ongeveer 1.400 jaar oud is. De vondst ligt op dezelfde plek waar in 1992 restanten van een kloostercomplex werden aangetroffen en waar in 1995 al een oud oosters kruis in pleisterwerk naar boven kwam. Het complex blijkt terug te gaan tot de zevende eeuw, dus precies de periode waarin ook de islam ontstond.

Het nieuwe kruis heeft kenmerken van de Kerk van het Oosten (vaak aangeduid als Nestoriaanse of Assyrische Kerk), die zich in de eerste eeuwen van het christendom snel naar het oosten uitbreidde — tot in China en ook in de woestijnen van het Arabisch Schiereiland. De Sir Bani Yas‑vondst is één van zes vergelijkbare opgravingen langs de kusten van de Perzische Golf: twee in de Verenigde Arabische Emiraten (waaronder een in Umm al‑Quwain uit 2022), twee in Koeweit, één aan de oostkust van Saoedi‑Arabië en één aan de westkust van Iran. Er zijn ook vroege schriftelijke vermeldingen van christelijke instellingen in de regio, onder meer een bisschopsaanstelling in 225 op het huidige Qatar en sporen in Bahrein, Oman en Jemen.

Historisch gezien raakten veel volgelingen van Nestorius na het concilie van 431 buiten de Byzantijnse kerk en vestigden zich onder andere in het oosten van het schiereiland, buiten Byzantijnse invloed. Over het wegvallen van deze gemeenschappen later bestaan geen duidelijke aanwijzingen voor grootschalige vernietiging; waarschijnlijk verdwenen ze geleidelijk, mogelijk versterkt door beleid dat niet‑moslims als dhimmi achterstelde.

Het Abu Dhabi‑departement voor Cultuur en Toerisme interpreteert de nieuwe vondst als bewijs voor een lange traditie van coëxistentie en gebruikt deze bevindingen ook om het moderne imago van de Emiraten als tolerant en cultureel open te ondersteunen. Op Sir Bani Yas is naast het kloosteroverblijfsel zelfs een multireligieus gebouw en een bezoekerscentrum ingericht. Andere sites in de regio zijn minder toegankelijk — zo is de Saoedi‑vondst afgeschermd — maar verdere ontdekkingen worden niet uitgesloten. Het Arabisch Schiereiland blijkt daarmee niet alleen de bakermat van de islam, maar ook een oud knooppunt van diverse christelijke gemeenschappen.