Kritisch rapport achtergehouden: herbruikbaar beton werkt niet
In dit artikel:
Onderzoekers concludeerden dat beton waarin bodemas uit afvalverbranding is verwerkt te snel verzwakt en daarom niet geschikt is als circulair bouwmateriaal. Die bevinding kwam voort uit tests op betontegels met verschillende typen en hoeveelheden bodemas. Het oorspronkelijke onderzoek werd in 2022 in opdracht gegeven door een CROW-werkgroep; de uitkomst is volgens interne documenten sinds 2024 echter binnen de werkgroep achtergehouden. Een memo, ingezien door Follow the Money, stelt dat er twijfels waren over gebruikte berekeningswaarden en referatiemateriaal en pleit ervoor de richtlijn voor kwaliteitsbepaling van gerecycled beton aan te passen in plaats van het rapport openbaar te maken.
Tegelijkertijd liet de Vereniging Afvalbedrijven in februari een vrijwel identiek rapport verschijnen dat op dezelfde proefopzet en dezelfde tegels is gebaseerd, maar tot een tegengestelde conclusie komt: ondanks het voortijdig breken van de tegels wordt beton met bodemas wél als circulair bestempeld. Deze ommekeer wekt argwaan bij betrokkenen: producenten van circulair beton en branche-instellingen noemen de gang van zaken opmerkelijk en suggereren dat de opdrachtgever de uitkomst heeft gestuurd.
Achtergrond van het geschil is economische druk: Nederlandse afvalverbrandingscentrales verbrandden in 2023 circa 8 miljoen ton afval (ruimschoots inclusief import) en genereerden daarmee miljardenopbrengsten. Na verbranding blijft jaarlijks ongeveer 2 miljoen ton bodemas over — een enorme hoeveelheid die de sector graag als goedkoop alternatief voor zand of grind in beton wil afzetten. Voor de bouw kan dat kostenvoordeel opleveren, voor het milieu en de circulaire claims zijn er echter risico’s. Bodemas wordt al meer dan vijftien jaar als bouwstof gebruikt en na vermaling kunnen schadelijke stoffen vrijkomen en in de ondergrond terechtkomen.
De Inspectie Leefomgeving en Transport zegt dat toepassingen wettelijk voldoen, maar kan geen absolute garantie geven dat er geen milieu- of bodemrisico’s bestaan. Urban Mine waarschuwt al jaren en noemt bodemas-beton zelfs “het asbest van de toekomst”. De Vereniging Afvalbedrijven verdedigt haar rapport door te stellen dat de markt behoefte had aan een duidelijk oordeel over zowel toepasbaarheid als circulariteit en dat wachten op een aangepast richtlijnkader tot medio 2026 onwenselijk vertraagd zou zijn.
Het dossier roept vragen op over wetenschapsethiek, belangenverstrengeling en de milieugevolgen van het inzetten van reststromen als bouwmateriaal — kwesties die bepalen wie uiteindelijk verantwoordelijkheid draagt voor eventuele saneringskosten of schadelijke effecten.