Koningin Máxima bestudeert hersenplakjes onder de microscoop tijdens bezoek aan hersenbank
In dit artikel:
Koningin Máxima bracht donderdag een werkbezoek aan de Nederlandse Hersenbank in Amsterdam, ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de instelling. In het gebouw staan achttien grote vriezers waarin bij ongeveer −70 °C duizenden blokjes en plakjes hersenweefsel worden bewaard; sommige stukken dateren uit de oprichting in 1985. Binnenkomende hersenen worden opgedeeld in preparaten van 25 standaardgebieden, waarna een neuropatholoog de weefseldoorsneden microscopisch onderzoekt en een diagnose stelt. In circa 25% van de gevallen wijkt die postmortale conclusie af van de klinische diagnose die tijdens leven was gesteld.
De Hersenbank beheert materiaal van meer dan 5.000 donoren. Naast hersenen van mensen met aandoeningen zoals dementie bewaart de bank veel gezonde controlemonsters — er is naar eigen zeggen tot vijfmaal zoveel gezond weefsel nodig als ziek weefsel om goede vergelijkingen te kunnen maken. Om betrouwbare controles te krijgen moeten factoren als geslacht, leeftijd, tijdstip en zelfs het seizoen van overlijden zoveel mogelijk overeenkomen.
Oprichter prof. Dick Swaab lichtte tijdens de bijeenkomst toe dat het opzetten van de bank geen gemakkelijke start kende: het kostte hem jaren om enkele goed gedocumenteerde Alzheimer‑hersenen te verzamelen en hij kreeg aanvankelijk weinig steun. Samen met neuropatholoog Wouter Kamphorst deed hij het snijwerk, vaak ook ’s nachts. De Hersenbank heeft sindsdien zijn collectie en onderzoeksfocus uitgebreid.
De laatste jaren wordt er extra ingezet op psychiatrisch weefsel — depressie, autisme, schizofrenie en suïcideonderzoek — omdat men lang aannam dat zulke aandoeningen geen structurele veranderingen in het brein gaven. Inmiddels heeft de bank 285 hersenen van mensen met psychiatrische stoornissen. Swaab toonde foto’s waarmee verschillen in kleuring zichtbaar werden tussen hersenen van mensen die door euthanasie of suïcide overleden en die van natuurlijke sterfgevallen; hij suggereert dat zulke verschillen aanknopingspunten kunnen bieden voor behandeling van suïcidaliteit.
Tijdens het jubileumevenement vertelden drie donoren waarom ze hun hersenen beschikbaar stellen. Zij noemen het nalaten van materiaal voor toekomstig onderzoek en het helpen van volgende generaties als belangrijke motieven. Verder werd de Dick Swaab Award uitgereikt aan Giorgia Tosoni, die aantoonde dat mensen ook op hoge leeftijd nieuwe neuronen kunnen aanmaken die schade compenseren. Bij dementie werken die jonge neuronen minder goed; Tosoni pleit voor interventies die de algemene gezondheid van het brein bevorderen (bijvoorbeeld via leefstijl en voeding) om zo mogelijk neurodegeneratie te vertragen of te compenseren.