Koeien krijgen vaker natte poten in de polder, kan de cranberry soelaas bieden?
In dit artikel:
In de veenweide bij Gouda experimenteren melkveehouders Matthijs Crouwers en Gerard Harleman met cranberryteelt als alternatief voor land dat door bodemdaling en natte voeten problematisch wordt voor de traditionele melkproductie. Cranberry’s (veenbessen) gedijen juist op natte, zure en schrale grond en kunnen landbouw mogelijk houden in percelen waar de grondwaterstand omhooggaat en koeien of landbouwmachines lastiger inzetbaar worden.
Crouwers begon ruim negen jaar geleden met aanplanten en beschouwt het bedrijf deels als proeftuin: eerst moest de voedselrijke bovenlaag verwijderd worden, daarna duurde het jaren voordat de struiken rendement gaven. De oogst ontwikkelt zich wel positief; volgens hem is "het is mogelijk om 10.000 kilo van een hectare te halen", maar het vergt geduld en investeringen terwijl er lange tijd geen opbrengst is. Een belangrijk voordeel is dat succesvolle cranberryteelt weinig kunstmest en bestrijdingsmiddelen nodig heeft en in grote delen van het jaar weinig arbeidsintensief is. Voor de oogst wordt nu nog op vrijwilligers gerekend, maar schaalvergroting vereist mechanisering — proeven met oogstmachines liepen nog niet vlekkeloos.
De noodzaak van zulke alternatieven komt voort uit het algemene probleem van veenweidegebieden in Nederland: meer dan 200.000 hectare drassige veengronden, met name in Utrecht, Noord- en Zuid-Holland, Friesland en Overijssel, ondergaan bodemdaling en CO2-uitstoot door ontwatering. Tim Selders van het Veenweiden Innovatie Centrum noemt veen "een natte spons van plantenresten"; zodra veen droogvalt, oxideert het en zakt de bodem soms tot een centimeter per jaar. Sommige plekken zijn al enkele meters gedaald — het perceel van Crouwers ligt meer dan twee meter onder NAP — en waterschappen verhogen daarom op plekken het grondwaterpeil.
Het Innovatiecentrum onderzoekt zowel hoe melkveehouderij aangepast kan worden aan hogere grondwaterstanden als alternatieve verdienmodellen: water vasthouden en zuiveren, andere gewassen (zoals cranberry’s) of natuurherstel. De toepassing moet economisch haalbaar zijn en passen in het landschap; wettelijke belemmeringen en de emotionele binding met traditionele melkveehouderij maken omschakeling complex. Cranberryteelt biedt een veelbelovende, maar risicovolle route: het kan de import terugdringen en bijdragen aan klimaatadaptatie, maar succes hangt af van technische ontwikkeling, financiële steun en bereidheid van boeren om te pionieren.