Klimaatkantelpunt dichterbij dan gedacht: Golfstroom staat eerder op instorten

In dit artikel:

Nederlandse onderzoekers waarschuwen dat de Golfstroom (AMOC) veel eerder kan instorten dan tot nu toe gedacht: nieuwe klimaatmodellen van de Universiteit Utrecht tonen aan dat het kantelpunt mogelijk al bij ongeveer 2,5 °C wereldwijde opwarming wordt bereikt. De AMOC is de oceaantransportband die warm water uit het zuiden naar het noorden brengt en zo het huidige klimaat — onder meer het relatief milde Nederlandse weer — mede mogelijk maakt.

De stroming is al verzwakt bij de huidige bijna 1,5 °C opwarming. Eerdere schattingen plaatsten het kantelpunt rond 4 °C; het nieuwe onderzoek wijst op een grotere kwetsbaarheid. Als de AMOC instort, leidt dat in Noordwest-Europa tot veel koudere winters (met incidentele extremen rond −20 °C), meer stormen en versnelling van de zeespiegelstijging; zelfs zee-ijs zou zich tot de Nederlandse kust kunnen uitbreiden. Wereldwijd zouden neerslagpatronen fundamenteel veranderen, waardoor sommige gebieden sterk opwarmen en regenwouden uitdrogen tot woestijnachtige omstandigheden — met zware gevolgen voor de voedselzekerheid.

Hoofdauteur René van Westen noemt het "een heel dringende oproep en een nieuw inzicht" en waarschuwt dat hoe sneller de opwarming verloopt, hoe groter de kans is het kantelpunt te overschrijden. Als de wereld de doelen van het Parijsakkoord haalt en ruim onder 2 °C blijft, is instorting mogelijk te vermijden. Bij voortzetting van hoge CO2-uitstoot kan het kantelpunt echter al binnen 30–40 jaar bereikt zijn.

Belangrijk is dat een eenmaal ingezet instortingsproces langdurig en irreversibel kan zijn: het duurt ongeveer een eeuw voordat de Golfstroom helemaal stilvalt, en het proces is daarna niet meer terug te draaien — het verwijderen van CO2 uit de lucht zou dan geen herstel teweegbrengen. De studie onderstreept daarmee de noodzaak van veel ambitieuzer mondiaal klimaatbeleid om dit kantelpunt te vermijden.