Klem tussen discipline en onvrede

In dit artikel:

Samenlevingen hebben zich volgens de auteur gewend aan een uitgavenpatroon dat niet meer past bij de huidige economische realiteit. Politieke keuzes zijn beperkt: meer economische groei realiseren, bezuinigen of belastingen verhogen, of de last verschuiven naar de toekomst via lenen. In het voorbije decennium werd bijna standaard voor lenen gekozen omdat de rente zeer laag was, maar die tijd is voorbij: hogere rentekosten eten nu een steeds groter deel van overheidsbudgetten op.

Sinds 2000 is de totale staatsschuld in de eurozone gestegen van rond de 60 procent van het bbp naar ongeveer 90 procent; de euroregels stelden destijds 60 procent als grens en 3 procent voor tekorten, maar die normen zijn herhaaldelijk overschreden zonder echte sancties. Binnen de euroscène worstelt vooral Frankrijk met het terugbrengen van de collectieve rekening om het vertrouwen van financiële markten niet te verliezen — discipline is nodig, zoals het Griekenland-scenario illustreerde. Buiten Europa kampt het Verenigd Koninkrijk met soortgelijke spanningen (de renteschok en politieke onrust in 2022 die Liz Truss deed aftreden), de Verenigde Staten zien hun schulden oplopen terwijl politieke druk op de centrale bank de onafhankelijkheid kan ondermijnen, en Japan zit met een op lange termijn problematische schuldpositie.

De conclusie: regeringen kunnen niet onbezonnen blijven lenen vanwege marktreakties die rentes opstuwen, maar ingrijpen door te bezuinigen stuit op publieke weerstand en voedt populisme. Daardoor zitten overheden gevangen tussen noodzakelijke financiële discipline en groeiende maatschappelijke onvrede. De auteur is oud-redacteur economie van het RD.