Klaver is wéér opzijgeschoven in de formatie, maar zeker niet verslagen

In dit artikel:

GroenLinks-PvdA ziet voor de derde keer op rij zijn kans om te regeren in rook opgaan nadat de VVD de linkse combinatie bij voorbaat heeft uitgesloten. Wat aanvankelijk bij GroenLinks-PvdA opluchting veroorzaakte — namelijk dat de schuld niet opnieuw bij links gelegd kan worden — leverde vooral een bittere realiteit op: de VVD-blokkade is snel een voldongen feit geworden en vormt een mogelijk keerpunt voor links in Nederland.

Wie: de samengevoegde lijst GroenLinks-PvdA, onder leiding van Jesse Klaver, tegenover VVD (Dilan Yesilgöz) en D66 (Rob Jetten), met informateur Buma die de formatie begeleidt. Ook prominenten als Lilianne Ploumen en oud-fractievoorzitter Bram van Ojik spelen een rol in de interne reflectie.

Wat en waar: tijdens de huidige kabinetsformatie in Den Haag weigerde de VVD gesprekken met de linkse combinatie, waardoor een meerderheidskandidaat met links (VVD–CDA–D66–GroenLinks-PvdA) van tafel viel. Informateur Buma vroeg de VVD niet om nadere uitleg, waardoor de formatie snel verderging zonder inhoudelijke toetsing van die uitsluiting.

Wanneer: bij de recente formatie na de meest recente Tweede Kamerverkiezingen — een nieuw hoofdstuk na eerdere mislukte pogingen in 2017 en lastige verhoudingen in 2021.

Waarom: het knelt historisch op politieke verschillen (zoals asiel en klimaat) en op wantrouwen over of GroenLinks-PvdA bereid is regeringsverantwoordelijkheid te dragen. VVD-leiderschap wil maximaal één linkse partij in het kabinet; de blokkade is hiermee een expliciete breuk met de Nederlandse gewoonte van brede samenwerking over ideologische grenzen heen. D66’s rol — en met name opmerkingen van Rob Jetten richting Klaver — verergerden de spanningen.

Gevolgen en interne discussie: de blokkade schaadt de ambitie van GroenLinks-PvdA om door schaalvergroting onmisbaar te worden; de verkiezingsuitslag viel tegen. Binnen de partij is weinig verdeeldheid over koers: de fusie wordt gezien als de belangrijkste strategie, maar er is ook zorg over de lange termijn als VVD deze lijn voortzet. Ploumen waarschuwt dat dit precedent gevolgen heeft voor het hele polderbestel. Bram van Ojik roept tot kalmte en wijst op lokale sterkten en de mogelijkheid zetels te winnen bij D66 om zo alsnog groter te worden.

Kort gezegd: de snelle, categorische blokkade van links door de VVD heeft niet alleen de regeringsplannen van Klaver gedwarsboomd, maar zet ook het Nederlandse coalitiegedrag onder druk en dwingt GroenLinks-PvdA tot een herijking van strategie en ambitie.