Kinderen genegeerd en verwijderd uit WhatsAppgroepen, zoals Anne: 'Alsof ik er niet mocht zijn'
In dit artikel:
Onderzoek door Motivaction in opdracht van Helpwanted en stichting School & Veiligheid laat zien dat WhatsApp- en andere groepschats een wezenlijk bron van sociale uitsluiting en ongezonde groepsdruk onder Nederlandse jongeren zijn. Meer dan de helft van ruim duizend ondervraagde kinderen en jongvolwassenen geeft aan ooit bewust buitengesloten te zijn in zo’n chat; een kwart ervaart dat zelfs maandelijks. Bijna één op de vijf (18%) werd het afgelopen jaar buitengesloten doordat er een groepsgesprek werd gestart over hen, zonder hen erbij te betrekken.
Uitsluiting gebeurt op verschillende manieren: jongeren worden zonder waarschuwing verwijdert, geblokkeerd of ‘geghost’, en er ontstaan chats vol geroddel en inside jokes waarbij iemand doelbewust wordt buiten gelaten. Een leerling van 13 (Anna) beschreef hoe klasgenoten haar op een foto symbolisch op een lege plek plaatsten en haar daarna in de reacties belachelijk maakten; zulke voorbeelden illustreren de directe impact op zelfbeeld en welzijn. Sommige slachtoffers geven later zelf toe dat ze uit schaamte of groepsdruk ook meededen aan online pestgedrag en daar nog schuldgevoelens van hebben.
De sociale dynamiek in klassen versterkt het probleem: een derde voelt druk om mee te doen met pesten, en bijna twee op de drie jongeren noemen angst voor negatieve persoonlijke gevolgen als belangrijkste reden om niet in te grijpen. Vaak is onduidelijk wie verantwoordelijkheid neemt, waardoor door collectieve passiviteit niemand stopt. Veel tieners zien pesten als iets dat erbij hoort, terwijl individueel de meeste jongeren het niet goedkeuren.
Praktische cijfers: kinderen brengen gemiddeld iets meer dan vier uur per dag door in groepschats. WhatsApp (83%) en Snapchat (59%) zijn veruit het populairst, gevolgd door Instagram en TikTok. Tegelijkertijd blijkt uit UNICEF-data dat slechts 29% van 10‑ tot 17‑jarigen dagelijks buitenspeelt of sport.
Er is geen eenvoudige oplossing. Helpwanted en deskundigen pleiten voor het aanleren van weerbaarheid en mediawijsheid: jongeren leren opkomen voor elkaar en ouders actiever betrekken. Honderden professionals pleiten al voor strengere leeftijdsnormen; het kabinet gaf onlangs het advies sociale media te beperken tot vanaf 15 jaar, maar dat is vrijblijvend. De overheid start daarom een campagne om ouders van 7‑12‑jarigen te ondersteunen bij gesprekken over smartphonegebruik en onlineveiligheid. Internationaal groeit de druk op regelgeving: landen als Australië en politici zoals de Franse president tonen zich voorstander van striktere leeftijdsgrenzen als EU-breed beleid uitblijft.