'Keuzes in Kaart' wakkert het verlangen naar een middenkabinet aan
In dit artikel:
Vrijdag publiceerde het CPB de doorrekening "Keuzes in Kaart". De auteur, econoom en publicist, reageert met een pleidooi voor een stabiel middenkabinet: de cijfers wijzen volgens hem vooral op de meerwaarde van een breed, verstandelijk samengesteld bestuur.
Slechts tien partijen lieten hun verkiezingsprogramma’s doorrekenen; dat beperkte aantal toont wie serieus meedoet om te regeren. Twee van die tien (NSC en BBB) vallen volgens de schrijver af wegens ongeschiktheid voor bestuur, één (SGP) vanwege vrouwendiscriminatie, en twee (Volt en JA21) missen regeringservaring. Overblijven GroenLinks-PvdA, CDA, D66, VVD en ChristenUnie — en volgens de Peilingwijzer zijn juist deze vijf samen nodig voor een Kamermeerderheid.
Inhoudelijk springen een paar zaken in het oog: de programma’s beslaan klassieke beleidsterreinen zoals woningbouw, sociale zekerheid, zorg, onderwijs en overheidsfinanciën, en voeren geen persoonlijke aanvallen; dat wordt als verfrissend ervaren in vergelijking met het gebruikelijke politieke spektakel. Tegelijk geen enkel programma overtuigt volledig: iedere partij bevat zowel verstandige als minder verstandige voorstellen. Dat versterkt het argument voor een middencoalitie die de betere elementen combineert en de onwenselijke keuzes vermijdt.
Concrete voorbeelden illustreren de verschillen. GroenLinks-PvdA en D66 willen fors meer geld naar onderwijs — een voorstel dat de auteur toejuicht — maar GroenLinks-PvdA zou tegelijk de zorguitgaven sterker laten oplopen doordat het een voorgenomen verlaging van het eigen risico naar 170 euro in 2030 niet ongedaan wil maken; VVD en CDA geven de voorkeur aan een hoger eigen risico (440 euro). De VVD blijkt het meest zuinig op de staatskas en op de lange termijn schuldontwikkeling, maar doet dat via maatregelen die de auteur problematisch vindt, zoals stevige bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking en als enige partij het toelaten dat armoede in Nederland stijgt. Als alternatief noemt hij hogere lasten op vermogen en klimaat, zoals voorgesteld door D66, GroenLinks-PvdA en ChristenUnie, als een prudentere koers.
Het CDA onderscheidt zich als middenpartij die in vrijwel alle analyses niet uitschiet: inhoudelijk centraal gepositioneerd en volgens peilingen inmiddels de grootste van de vijf, waardoor het in de ogen van de schrijver de logische architect is van het gewenste middenkabinet na 29 oktober.