Karremans en Keijzer stemmentrekkers voor VVD en BBB
In dit artikel:
De Kiesraad publiceerde vrijdag het officiële, uitgebreide verslag van de Tweede Kamerverkiezingen (ruim 250 pagina’s). De belangrijkste vaststelling is de zetelverdeling in de nieuwe Kamer, bevestigd door de cijfers van het ANP; alleen was het nog even spannend of D66 of de PVV de meeste stemmen zou halen — uiteindelijk kreeg D66 bijna 30.000 stemmen meer dan de PVV.
Het rapport toont verder welke kandidaten als stemmenkanonnen fungeerden binnen hun partijen. Geert Wilders bleef met ruim 1,6 miljoen voorkeurstemmen ver voorop bij de PVV, terwijl D66-lijsttrekker Jesse Jetten op ongeveer 1,2 miljoen uitkwam. De rest van de PVV-lijst scoorde daarentegen relatief laag: Kamervoorzitter Martin Bosma ongeveer 17.000 stemmen, ex-minister Faber rond de 10.000 en Dion Graus minder dan 1.000.
Bij de VVD viel vooral minister van Economische Zaken Vincent Karremans op: hij verzamelde ruim 329.000 stemmen — een aandeel dat in zetels uitgedrukt overeenkomt met ongeveer 4,5 Kamerzetel. Lijsttrekker Yeşilgöz kreeg ruim 691.000 stemmen; ook nummer 2 en 3 (Heinen en Brekelmans) behaalden respectievelijk circa 126.000 en 166.000 stemmen. Die hoge individuele scores wekken de indruk dat het leiderschap van Yeşilgöz binnen de VVD niet onomstreden is.
Bij de BBB deed minister Mona Keijzer het opvallend goed, met circa 111.000 stemmen tegenover lijsttrekker Caroline van der Plas (ruim 122.000). Ook bij JA21 trok oud-PVV-staatssecretaris Ingrid Coenradi veel voorkeuren (ongeveer 102.000). Binnen het CDA vielen nummer 2 (Hanneke Steen, ~84.000) en nummer 4 (Inge van Dijk, ~27.000) op; andere namen kregen veel minder stemmen.
Opmerkelijk was het resultaat bij de christelijke partijen: SGP-lijsttrekker Kees van der Stoffer verzamelde bijna 211.000 stemmen en ChristenUnie-leider Mirjam Bikker ruim 157.000. Maar in beide partijen scoorden de nummers 3 hoger dan de nummers 2: bij SGP kreeg André Flach (~6.300) meer dan Diederik van Dijk (~4.900); bij ChristenUnie haalde Don Ceder (~15.000) duidelijk meer dan Pieter Grinwis (~4.100).
De Kiesraad licht de voorkeurstemmen ook toe in het kader van de kiesdeler. Van de 10.571.990 geldige stemmen volgt een kiesdeler van 70.479; een kwart daarvan is 17.619 stemmen. Kandidaten die ten minste dat aantal voorkeurstemmen halen, kunnen daardoor een zetel verwerven, mits hun partij minimaal één zetel behaalt. In de meeste gevallen zouden zulke kandidaten overigens ook via hun plaats op de lijst gekozen zijn; het pijnlijke scenario ontstaat wanneer een voorkeurstemmende kandidaat lager op de lijst een plek verovert ten koste van iemand die anders wel in de Kamer zou zijn gekomen.
Historisch voorbeeld: Tineke Huizinga-Heringa die in het verleden prominente partijgenoten uitschakelde. Dit jaar leidde gerichte steun voor vrouwen — mede gestimuleerd door de Stichting Stem op een Vrouw — ertoe dat vier vrouwen van GL-PvdA en één van D66 via voorkeurstemmen zetels verwierven, wat voor sommigen zoals Wimar Bolthuis (GL-PvdA, nr.18) extra teleurstelling betekende omdat hij al werkzaamheden had opgezegd bij eerdere werkgevers.