Kabinet negeert alarmbellen rond nieuwe Zeeuwse kerncentrales

In dit artikel:

Het demissionaire kabinet, met minister Sophie Hermans (KGG) voorop, drijft aan op de bouw van twee nieuwe kerncentrales en heeft Zeeland — vooral de Westerschelde/Borssele-regio — als voorkeurslocatie. De argumenten: dunbevolkt gebied, bestaande nucleaire infrastructuur en ruime beschikbaarheid van koelwater. Tegelijkertijd liggen er sinds minstens april 2024 meerdere onderzoeksrapporten op Hermans’ bureau die grote zorgen uiten over ecologische, juridische en financiële risico’s van watergekoelde centrales in de Westerschelde. Die adviezen lijken onvoldoende te zijn meegewogen in haar communicatie met de Tweede Kamer.

Wat is het probleem?
Kerncentrales hebben veel koelwater nodig; bij conventionele waterkoeling wordt warmte uitgestoten in het omliggende water. De Westerschelde is ecologisch kwetsbaar en Natura 2000‑gebied, met strengere temperatuurlimieten omdat het onder meer schelpdiergebieden omvat. Diverse studies concluderen dat de combinatie van huidige warme lozingen (Borssele en Doel) en toekomstige extra lozingen van twee nieuwe centrales, in combinatie met opwarming door klimaatverandering, kan leiden tot overschrijding van die limieten. Dat kan ecologische schade veroorzaken (bijvoorbeeld massale sterfte onder schelpdieren) en juridisch gezien tot verplichte stilleggingen van centrales leiden — zoals vorig jaar in Frankrijk gebeurde bij hete zomers.

Belangrijke onderzoeksbevindingen en tijdlijn
- April 2024: Deltares (in opdracht van EZK) stelt dat er technisch genoeg koelwater is, maar waarschuwt dat klimaatopwarming de watertemperatuur deze eeuw mogelijk naar gemiddeld ~25°C in de zomer kan brengen. Dat valt binnen de levensduur van geplande centrales en kan strijdig zijn met de Kaderrichtlijn Water (KRW).
- Oktober 2024: De Commissie voor de milieueffectrapportage oordeelt dat het MER voor de verlenging van de bestaande centrale in Borssele incompleet is en signaleert een koelwaterknelpunt al rond 2033.
- Februari 2025: Arcadis publiceert een aanvullende MER‑analyse die de koelwaterrisico’s bevestigt.
- September–oktober 2025: De Commissie MER adviseert opnieuw onderzoek naar koeloplossingen, inclusief de mogelijke noodzaak van koeltorens. Minister Hermans verstuurt voortgangsbrieven in mei en oktober 2025, maar laat volgens critici veel waarschuwingen over koelwater en mogelijke juridische beperkingen weg in haar briefwisseling met de Kamer.

Koeltorens vs. waterkoeling en politieke spanning
Er zijn twee hoofdopties: grote koeltorens (duur, ruimtelijk dominant en maatschappelijk omstreden) of directe waterkoeling (efficiënter maar leidt tot warme lozingen). Provinciale voorwaarden in Zeeland verzetten zich expliciet tegen koeltorens, waardoor waterkoeling de praktisch enige optie lijkt — maar die optie confronteert de centrales met ecologische limieten en mogelijk frequente stilleggingen. Het ministerie voert echter participatietrajecten en scenario‑studies vanuit de veronderstelling dat koeltorens niet nodig zijn, terwijl meerdere onderzoeken aangeven dat koeltorens juist noodzakelijk kunnen blijken om aan milieuregelgeving te voldoen.

Financiële en bestuurlijke consequenties
Naast ecologische risico’s wijzen rapporten op hogere exploitatiekosten als gevolg van stilleggingen of aanvullende koelmaatregelen. Het kabinet wil een staatsbedrijf oprichten — Nucleaire Energie Organisatie Nederland (NEO NL) — dat centrales moet bestellen, bouwen en exploiteren. Hermans vroeg goedkeuring voor oprichting en startkapitaal (45 miljoen euro aandelenkapitaal plus 222 miljoen staatssteun) en presenteerde een financieringspatroon (40% eigen vermogen, 60% overheidslening) voor bouwkosten geraamd op 20–30 miljard euro. Kritische partijen stellen dat de Kamer hierover wordt gevraagd te beslissen zonder dat alle risico‑informatie volledig beschikbaar is geweest.

Reacties uit de regio en juridische dreiging
Lokale natuurorganisaties, bewoners en sommige politici uit Zeeland zijn kritisch. Zeeuwse milieuorganisaties benadrukken het unieke karakter van de Westerschelde en de gevoeligheid voor temperatuurstijgingen. Er is groeiende bereidheid tot juridische stappen: milieuactivisten en experts noemen een rechtszaak tegen koelwaterlozingen kansrijk. Ook bestuurlijke tegenstrijdigheid speelt: terwijl sommige partijen kernenergie steunen, verzetten provinciale voorwaarden zich tegen koeltorens, wat de technische en juridische haalbaarheid verder bemoeilijkt.

Samenvattend
Het kabinet zet vol in op twee nieuwe kerncentrales en lijkt Zeeland te prefereren, maar meerdere onafhankelijke onderzoeken signaleren dat watergekoelde centrales in de Westerschelde ernstige ecologische en juridische problemen kunnen opleveren door opwarming en strikte Natura 2000/KRW‑regels. Die problemen kunnen leiden tot hogere kosten, stilleggingen en mogelijk onuitvoerbare plannen tenzij aanvullende, kostbare koeloplossingen (zoals koeltorens) worden gebouwd — iets waar lokaal veel weerstand tegen bestaat. Critici verwijten minister Hermans onvoldoende transparantie richting de Kamer en het voortijdig sturen van besluitvormingsprocessen, terwijl belangenorganisaties juridische stappen overwegen om de plannen tegen te houden.