Jimmy Cliff, de coole 'raging rude boy', als filmacteur en als reggaezanger
In dit artikel:
Jimmy Cliff werd wereldwijd bekend niet alleen door zijn reggae-hits maar ook door zijn iconische rol als Ivan(hoe) Martin in de Jamaicaanse film The Harder They Come (première 5 juni 1972). Regisseur Perry Henzell maakte met Cliff een Caraïbische noir die de harde realiteit van Kingston verbindt met de muziekcultuur van ska, rocksteady en reggae. De soundtrack — met nummers als You Can Get It If You Really Want, Many Rivers to Cross, The Harder They Come en Sitting In Limbo — bereikte een veel groter publiek dan de film zelf en droeg sterk bij aan de internationale verspreiding van reggae.
Cliffs achtergrond — opgroeien in een arm dorp bij Montego Bay, opgevoed door een alleenstaande vader die als kleermaker en boer werkte — weerspiegelt het lot van zijn filmfiguur. Ivan arriveert in Kingston vol talent en ambitie, maar botst op een corrupte samenleving die Rastafari’s ‘Babylon’ noemen: een wereld van tirannieke dominees, uitbuitende platenbazen en een rechtsstelsel dat de underdog verder marginaliseert. Na een onrechtvaardige straf keert Ivan de maatschappij de rug toe en verandert hij in een gewelddadige maar mythische ‘rude boy’—een volksheld en staatsvijand tegelijk. Die transformatie is geïnspireerd op echte figuren als Vincent “Rhyging” Martin, wiens leven en flamboyante zelfpresentatie model stonden voor het rude boy‑-idioom.
De film legt ook de esthetiek en attitude van de rude boys vast: scherp gekleed, beïnvloed door popcultuur (James Bond, hollywoodfiguren, striphelden), en tegelijk geworteld in Kingstonse getto‑realiteit. Op de openingsavond zat het Carib Theatre tot de laatste stoel vol; buiten drongen honderden mensen om toch nog een glimp van Cliff te vangen. Voor veel Jamaicanen betekende Cliff iets anders dan een buitenlandse ster: hij sprak hun taal — letterlijk en muzikaal — en belichaamde verzet en overlevingskracht.
The Harder They Come functioneerde als een cultureel burgerschapspaspoort voor reggae en rijfde uiteenlopende publieken binnen, ook elders in de wereld. Voor onderdrukte groepen had Cliff een speciale betekenis; in Zuid‑Afrikaanse Soweto bijvoorbeeld trad hij in 1980 op voor duizenden tijdens de apartheid, een moment dat velen nog lang herinneren. De auteur zag de film zelf pas in 1994 via Alex Cox’s filmprogramma Moviedrome en beschouwt Cliffs uitstraling als ‘onvergelijkbaar cool’.
Kortom: The Harder They Come maakte van Jimmy Cliff niet alleen een muzikale superster, maar ook het gezicht van een generatie die geweld, armoede en onrecht in muziek en beeld tot een universeel symbool van verzet omzette. De film en de plaat documenteerden en verspreidden de rude boy‑mythe en hielpen reggae uit Jamaica de wereld in te brengen.