Jimmy Cliff (1944-2025) de coole 'raging rude boy', als filmacteur en als reggaezanger
In dit artikel:
Jimmy Cliff werd in 1972 tot icoon verheven door zijn rol als Ivan(hoe) Martin in Perry Henzells film The Harder They Come. De film, die op 5 juni 1972 in het Carib Theatre in Kingston in première ging, schildert het verhaal van een jonge man van het platteland die naar de hoofdstad komt, zijn muzikale talent probeert te gelde te maken, door uitbuiting en onrecht wordt gedreven en uiteindelijk als misdadiger en volksheld onder de naam Rhyging terugvecht tegen een corrupte maatschappij — het door rastafari’s verfoeide “Babylon”.
Cliff’s vertolking van Ivan, volledig in rude‑boy‑tenue (gilet, krijtstreep‑broek, baker’s cap, revolvers in de handen), combineerde filmische bravoure met een muzikaal register dat ska, rocksteady, reggae en soul verbond. De soundtrack van de film — met vier nummers van Cliff waaronder The Harder They Come, Many Rivers to Cross, You Can Get It If You Really Want en Sitting In Limbo — maakte reggae wereldwijd toegankelijk en overtrof de film zelf in bekendheid. Het titelnummer onderstreepte de thematiek van verzet tegen onderdrukking en de eis van een eerlijk deel van de samenleving.
De film putte deels uit echte verhalen: de beruchte Rhyging (Vincent Martin), een gewelddadige outlaw uit de jaren veertig, functioneerde als inspiratiebron voor de mythische antiheld en voor de opkomst van de rude‑boy‑subcultuur in Kingston. Die subcultuur combineerde nette, door populaire films en sterren geïnspireerde kleding met een scherp afgebakende outsider‑houding; wilde helden uit Westerns en James Bond‑films deden dienst als rolmodellen en namen namen van geadopteerde fictieve helden aan.
Perry Henzell wilde een Jamaicaanse film maken over Jamaicaanse ervaringen, en het publiek in Kingston omarmde dat: de première was vol en de straat eromheen liep over. In het verhaal leidt structurele uitbuiting — een tirannieke dominee, een hebzuchtige platenproducent, een partijdige rechter — tot het besluit van Ivan om het systeem te breken en de wapens op te nemen. Zo werd hij tegelijk verzetsfiguur en staatsvijand, een social bandit die door velen als held werd gezien.
De impact reikte verder dan Jamaica. Jimmy Cliff was populair in Zuid‑Afrika en gaf in 1980 een massaal concert in Soweto in de hoogtijdagen van de apartheid; de film zelf was daar vermoedelijk verboden, en voor veel kijkers in het buitenland bleef het lang onzichtbaar totdat programma’s als Moviedrome de film in de jaren negentig opnieuw introduceerden. The Harder They Come en zijn muziek bleken universele thema’s te raken: armoede, onrecht, verzet en de kracht van culturele zelfrepresentatie. Daarmee vestigde Cliff zich niet alleen als filmster maar ook als internationale ambassadeur van reggae en van het verhaal van gemarginaliseerde gemeenschappen.