Jane Goodall (1934-2025) ontdekte: óók chimpansees hebben emoties
In dit artikel:
Jane Goodall (1934–2025) werd wereldberoemd als dé expert van chimpanseegedrag. Ze overleed op 1 oktober in Californië op 91‑jarige leeftijd. Vanaf 1960, op uitnodiging van de Brits‑Keniaanse antropoloog Louis Leakey, deed ze jarenlang veldonderzoek in Gombe Stream National Park (Tanzania). Als eerste beschreef ze dat chimpansees werktuigen gebruiken — stokjes om termieten uit nesten te vissen — en wist ze hun vertrouwen te winnen door bewust te benaderen tegen het advies van veel toenmalige collega’s in.
Goodall vormde samen met Dian Fossey (gorilla’s) en Biruté Galdikas (orang‑oetans) de groep die wel eens “Leakey’s angels” wordt genoemd; zij waren pioniers in het bestuderen van niet‑menselijke primaten in het wild. In de jaren zeventig legde Goodall, met hulp van haar toenmalige partner, de Nederlandse filmer Hugo van Lawick, conflicten tussen chimpanseegroepen vast — de zogeheten ‘chimpansee‑oorlog’ — en benadrukte ze dat hun geweld niet gelijk te stellen is met menselijk oorlogvoeren. Cruciaal was haar bereidheid dieren emoties en complexe sociale gedragingen toe te kennen, een aanpak die haar aanvankelijk veel kritiek opleverde tijdens haar studie aan Cambridge, maar die inmiddels gangbaar is in de gedragsecologie.
Leakey gaf haar destijds de opdracht zoveel mogelijk te leren van chimpansees “voor het te laat is”; Goodall werd zich al snel bewust van de bedreigingen door ontbossing en menselijke activiteiten. In tegenstelling tot de strijdlustige aanpak van Dian Fossey koos Goodall voor een meer overtuigende, educatieve benadering: zij geloofde in verleiding door fascinatie en optimisme in plaats van harde confrontatie.
In 2023 werd ze in Nederland benoemd tot Officier in de Orde van Oranje‑Nassau voor haar wereldwijde inzet voor natuurbehoud en dierenwelzijn. Goodall laat één kind na, acteur Hugo ‘Grub’ van Lawick (1967); haar man Hugo van Lawick overleed in 2002. Haar nalatenschap is een diepere erkenning van de overeenkomsten tussen mensen en andere primaten en een krachtige impuls voor natuurbehoud wereldwijd.