Israëlische aandelen dumpen? Waarom het niet helpt tegen de genocide
In dit artikel:
Steeds minder mogelijkheden blijven over om spaargeld of pensioen met een zuiver geweten te beleggen. Traditionele twijfelgevallen zoals tabaksbedrijven en de fossiele industrie zijn al lang geweerd; ook China-gerelateerde ondernemingen en Amerikaanse techreuzen roepen ethische bedenkingen op. Nederlandse pensioenfondsen (onder meer ABP) stopten met Shell; PGB heeft nog top-aandelen als Tesla, Amazon en Meta. Door de oorlog in Gaza staan nu bovendien ondernemingen met Israëlische banden onder druk: recent besloot het Noorse staatspensioenfonds uit elf bedrijven te stappen.
Desinvesteren — aandelen verkopen uit protest — voelt logisch: stop de geldstroom en straf een bedrijf financieel. Maar economisch onderzoek en historische voorbeelden wijzen uit dat dit doorgaans weinig effect heeft. Campagnes tegen bedrijven die actief waren in het apartheids-Zuid-Afrika in de jaren tachtig veranderden vooral wie de aandelen bezat; de koers en het zakelijke gedrag bleven grotendeels onaangetast. De kernreden is het wereldwijde overvloedige kapitaal: door vergrijzing en spaargedrag is er volop geld beschikbaar, en ethische beleggers zijn slechts een klein deel van de markt. Hedgefondsen en rijke investeerders buiten het Westen vullen meteen het gat dat desinvesteerders achterlaten.
Het directe resultaat van desinvesteren is vooral reputatieschade en mediadruk — een nuttig moreel signaal, maar geen gegarandeerde bedrijfsverandering. Traditionele engagement (aandeelhouders die via resoluties of gesprekken veranderingen proberen af te dwingen, zoals klimaatresoluties van Follow This) levert ook weinig op. Effectieve druk raakt het verdienmodel van bedrijven: landelijke wetgeving (bijv. verbod op nieuwe olieboringen), stevige CO2-belastingen, het intrekken van handelsvoordelen of gerichte consumentenboycots hebben meer kans om omzet en strategie te beïnvloeden.
Een actueel voorbeeld is Tesla: na de publieke uitlatingen van Elon Musk trokken Europese progressieve consumenten hun aankoopbeslissingen terug, wat Musk wél onder druk zette — niet zozeer de verkoop van aandelen. Conclusie: desinvesteren is een helder ethisch statement en levert publicitaire winst op, maar echte structurele verandering vraagt politieke maatregelen en economische druk rechtstreeks op het bedrijfsmodel — en soms massale consumentenaankopen of -afkeuringen.