Israël blijft heikel Haags thema

In dit artikel:

De discussie over het Israëlisch-Palestijns conflict zal de komende Kamerperiode hoog op de politieke agenda blijven staan, met name rond twee concrete dossiers: een mogelijk nationaal handelsverbod op producten uit de Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en de erkenning van Palestina als staat. Internationale ontwikkelingen – en vooral de oorlog in Gaza – maakten de afgelopen twee jaar dat buitenlandse politiek vaak leidde tot snelle en ingrijpende Kamerinitiatieven: honderden moties over het conflict passeerden de Kamer en leidden tot verschuivende posities binnen partijen.

Voor kiezers is het lastig om alleen op verkiezingsprogramma’s te vertrouwen: internationale gebeurtenissen volgen geen electorale cycli en veel partijen hadden tijdens de verkiezingen van 2023 nauwelijks tekst over Israël. Daarom is het nuttig om te kijken naar hoe partijen de afgelopen twee jaar in debatten en stemmingen optraden. Daaruit ontstaan ruwweg drie kampen:

- Kritische fracties: DENK, Partij voor de Dieren, SP, GroenLinks–PvdA, D66 en Volt vormen een blok dat bij veel moties tegen Israël unaniem voorstander stemde. Binnen deze groep zijn nuances: alleen DENK, PvdD en SP steunen bijvoorbeeld oproepen voor een permanent wapen- en economisch embargo, en alleen DENK verwerpt het bestaansrecht van Israël.
- Gematigde/voorzichtig kritische fracties: CDA, VVD, NSC en FVD – en mogelijk ook ChristenUnie – zijn bereid tot beperkte maatregelen, zoals het steunen van een snel in te stellen verbod op handel met illegale nederzettingen. CDA en ChristenUnie zijn de afgelopen periode duidelijk kritischer geworden; ChristenUnie steunde zelfs sancties tegen specifieke Israëlische ministers en kolonisten, een standpunt dat vroeger ondenkbaar was.
- Uitgesproken pro-Israëlische fracties: PVV, SGP, JA21 en meestal BBB verzetten zich tegen sancties jegens Israël. Deze partijen stemden als enige in augustus tegen een motie die opriep geen sancties tegen Israël te steunen. SGP verwoordt in haar programma expliciet verzet tegen sancties.

Het debat blijft gevoelig en kan structurele gevolgen hebben: partijstandpunten zijn verhard of veranderd en die koerswijzigingen lijken blijven door te werken. Het demissionaire kabinet heeft aangekondigd met een voorstel voor een nationaal handelsverbod te komen, maar de precieze invulling daarvan zal politieke spanningen oproepen. Ook internationale bewegingen – steeds meer landen erkennen Palestina – kunnen Nederlandse besluitvorming beïnvloeden; op dit moment staan alleen de zes eerder genoemde kritische fracties plus FVD achter een snelle erkenning, maar dat kan veranderen als een nieuw kabinet anders gevormd wordt.

Kort samengevat: de Kamerdiscussie over Israël en Palestina wordt de komende jaren een centraal, politiek beladen dossier met concrete beleidskeuzes (handel met nederzettingen, erkenning van Palestina) die zowel binnen als tussen partijen tot blijvende verschuivingen kunnen leiden.