Is steenmeel schadelijk voor miljoenpoten in zure bossen?
In dit artikel:
In onderzoek naar herstelmaatregelen voor verzuurde bossen is het effect van het strooien van steenmeel op miljoenpoten onderzocht, omdat deze bodemdieren een belangrijke rol spelen bij afbraak van strooisel, microbiële activiteit en calciumvoorziening in voedselketens. Veldonderzoek vond plaats in Brabantse dennen- en Gelderse eikenbossen; daarnaast werden gecontroleerde laboratoriumexperimenten uitgevoerd.
Eerder kortdurend labonderzoek (zes weken, gefinancierd door Provincie Gelderland) liet beperkte negatieve effecten zien maar geen duidelijke dosis‑respons. Omdat dat experiment korter was dan de levensduur van miljoenpoten, werd een vervolg uitgevoerd van 200 dagen met de grote platrug als modelsoort. Dit vervolg, betaald door Provincie Noord‑Brabant en het Europese SUPERB‑project, gebruikte twee typen steenmeel: fijn Eifelgold en grover, ongelijkmatig Soilfeed.
Resultaten laboratorium: onder controleomstandigheden overleefden veel volwassen miljoenpoten aanvankelijk, maar in de behandelingen met steenmeel trad veel snellere sterfte op; uiteindelijk overleefde geen individu de 200 dagen. Bij Eifelgold was er een duidelijke dosis‑afhankelijkheid: hogere doses gaven lagere overlevingskansen. Soilfeed gaf ook sterk verminderde overleving, zij het zonder duidelijke dosisrelatie. Mogelijke oorzaken zijn mechanische schade door fijn poeder, verstoring of blokkade van de beschermende cuticula en ademopeningen, of schade bij opname, maar de precieze mechanismen zijn nog niet aangetoond.
Resultaten veldwerk: in de onderzochte Brabantse dennenbossen blijken miljoenpootpopulaties al zeer laag te zijn door langdurige verzuring; slechts enkele geharde soorten komen er in lage dichtheden voor. In die bosrijke situaties werden geen significante negatieve effecten van Eifelgold of Soilfeed op populaties waargenomen. In de Gelderse eikenbossen werd zelfs een kleine toename van miljoenpoten gevonden na Soilfeed, waarschijnlijk doordat een beperkte stijging van bodem‑pH de omstandigheden verbeterde en voordelen van betere mineralenbalans zwaarder wogen dan directe blootstellingseffecten.
Consequenties en advies: de bevindingen zetten beheerders voor een dilemma: labresultaten tonen risico’s, maar veldobservaties laten momenteel geen desastreuze effecten zien omdat verzuurde bossen vaak te onherbergzaam zijn voor massale miljoenpootpopulaties. De onderzoekers adviseren voorzichtigheid: toepassen van steenmeel is voorlopig acceptabel in sterk verzuurde, arme bossen waar weinig miljoenpoten overleven, maar in rijkere, beter gebufferde bossen moet worden afgezien van toediening. Praktische maatregelen zoals het gefaseerd en ruimtelijk overslaan van strooibanen kunnen refugia creëren waar miljoenpoten kunnen blijven voortbestaan en later mogelijk herkoloniseren. Langjarige monitoring en verder onderzoek naar werkingsmechanismen en hersteltempo blijven noodzakelijk.