Is het Chinese model niet gewoon beter en moderner dan het Amerikaanse?

In dit artikel:

Ik ben net twee weken terug uit China en merk dat afstand mijn blik laat verzachten: enerzijds koester ik warme herinneringen en vriendschappen, anderzijds zie ik duidelijk de politieke druk die altijd op veel levens drukt. Tijdens een bezoek aan de zus van een overleden jeugdvriend hoorde ik verhalen over het Beijing van vroeger — dorpsachtig, vertrouwd — maar tegelijk trof me hoe die periode ook de Culturele Revolutie (1966–1976) was, toen de familie van mijn vriend vanwege hun vermeende klasse-achtergrond zwaar werd getroffen. Rode Gardisten sloten hen eens de toegang tot hun huis; op een foto moest een doek hangen om leuzen op de binnenplaats te verbergen; de grootmoeder werd gedwongen een zwart lapje te borduren met daarop het woord “klassenvijand”, dat zijn vader publiekelijk moest dragen. Mijn vriend vergeleek dat lapje eens met “net een jodenster”.

Tegelijkertijd zie ik in hedendaags China veel efficiëntie en comfort: snelle hogesnelheidstreinen, razendsnelle bezorgdiensten en betaalbare producten — voorzieningen die het dagelijkse leven, mits je het je kunt veroorloven, erg gemakkelijk maken. Dat doet me afvragen of het Chinese model, vergeleken met de onvoorspelbaarheid van bijvoorbeeld de VS, niet op sommige punten moderner of betrouwbaarder lijkt.

Toch wordt die verleiding meteen gebroken door verhalen over systematische controle: kort voor mijn vertrek hoorde ik van een Chinese correspondent die op een gemeenzinige manier door de politie werd geïntimideerd. Onder alle ogenschijnlijke stabiliteit ligt een consequente, harde beheersing van de samenleving — iets wat je vanuit Nederland moeilijk kunt voorstellen.

Ik blijf ambivalent: ik heb in China hartelijkheid en schoonheid ervaren en ben er van gaan houden, maar ik zie ook diepe kwetsuren en onrecht. Nu ik weer in Amsterdam ben, blijf ik met weemoed aan Beijing denken — liefde en kritiek blijken er nauw verweven.