Inzetten op valpreventie: hoe pak je dat aan?
In dit artikel:
Valpreventie voor 65-plussers verandert snel en heeft grote gevolgen voor zorgverleners, gemeenten, buurtsportcoaches, sportaanbieders en ouderen zelf. De landelijke ketenaanpak van het ministerie van VWS en VeiligheidNL — geïnspireerd op internationale richtlijnen — is op veel plaatsen ingevoerd, maar nog niet compleet uitgerold.
Waarom dit belangrijk is
Ongeveer een op de drie Nederlanders van 65+ heeft een verhoogd valrisico; van hen belandt jaarlijks circa 10% op de spoedeisende hulp. Dat betekent dagelijks ruim 325 senioren die acute hulp nodig hebben. Valincidenten raken niet alleen de oudere zelf, maar ook partners, mantelzorgers en zwaarbelaste zorgketens (ziekenhuiszorg, thuiszorg, en gemeentelijke Wmo‑voorzieningen).
Wat de landelijke aanpak inhoudt
Het doel van de ketenaanpak is jaarlijks 500.000 65-plussers te screenen op valrisico (ongeveer 1 op 7 van de huidige doelgroep). Na opsporen volgen verschillende routes: verder onderzoek en mogelijke verwijzing binnen de zorg, deelname aan valpreventieve beweegprogramma’s en doorverwijzing naar lokaal beweegaanbod om het risico blijvend te verlagen. Gemeenten kregen vanaf 2023 de taak om lokaal meer valpreventieve programma’s en aanvullend beweegaanbod te organiseren; de zorgsector volgde in 2024.
Wie doet wat lokaal
Elke gemeente (soms per wijk) moet een eigen structuur neerzetten. Rollen en taken worden in overleg tussen lokale partijen vastgesteld. Betrokkenen zijn onder meer gemeenten, GGD’en, huisartsen en specialisten, fysiotherapeuten, buurtsportcoaches, sportaanbieders en welzijnsorganisaties. In de praktijk zijn er knelpunten: te weinig capaciteit voor valpreventieve beweegprogramma’s, ontbrekende afspraken over het uitvoeren van valanalyses en nog onvoldoende integrale samenwerking tussen zorg en beweegsector. Bovendien blijft het lastig om alle kwetsbare ouderen effectief te bereiken en te motiveren.
Praktische hulpmiddelen en ondersteuning
Er bestaan instrumenten om samenwerking te vergemakkelijken, zoals de Wijktekening waarmee professionals en lokale netwerken in kaart gebracht kunnen worden, en een tipkaart met concrete aanbevelingen voor gemeenten. Kenniscentrum Sport & Bewegen, onderzoekers van Hogeschool Utrecht en Loket Gezond Leven leveren kennis en praktijkvoorbeelden. Ook zijn er podcasts en bijeenkomsten om professionals te informeren.
Financiering en scholing
Sinds februari 2023 valt valpreventie onder de Brede SPUK-regeling, waarmee gemeenten tot en met 2026 extra middelen krijgen; nadien moet financiering structureel worden. In sommige regio’s kan ook financiering vanuit het Integraal Zorgakkoord (IZA) of het opvolgende AZWA ingezet worden. Een deel van de interventies valt deels onder de verzekerde zorg — wat invloed kan hebben op het eigen risico van patiënten. VWS, VeiligheidNL en andere organisaties bieden scholing aan: GGD’s kunnen zich specialiseren, interventie-eigenaren verzorgen trainingen en de Landelijke Academie Buurtsportcoaches breidt scholingsaanbod uit.
Aanbeveling voor betrokkenen
Professionals die meewerken aan lokale valpreventie worden geadviseerd op tijd te beginnen met de opbouw van samenwerkingsstructuren, contact te houden met landelijke en regionale ondersteuningsinitiatieven en zich aan te melden voor updates, zoals de nieuwsbrief van VeiligheidNL en RIVM-bijeenkomsten. Het opzetten van een effectieve keten vraagt tijd, coördinatie en investeringen in zowel aanbod als bereik van kwetsbare ouderen.
Kortom: de basis van een landelijke aanpak is er, maar de uitvoering verschilt per regio. Succes hangt af van lokale samenwerking, voldoende beweegaanbod, heldere taakverdeling en blijvende scholing en financiering.