Invasieve visjes zorgen voor toename snoekbaars en paling
In dit artikel:
Visonderzoekers van Wageningen Marine Research concluderen in een recent rapport voor Rijkswaterstaat dat enkele roofvissen in Nederland — waaronder baars, snoekbaars, paling en meerval — de laatste jaren sterker voorkomen dan voorheen. Dit positieve signaal treedt op te midden van een algemene achteruitgang van visbestanden in veel rivieren.
De versterking van deze roofvissen wordt in verband gebracht met de massale vestiging van Ponto-Kaspische grondelsoorten sinds het begin van deze eeuw. Door de aanleg van het Donau‑Mainkanaal (1992) ontstond een doorgang tussen de stroomgebieden van de Donau en de Rijn, waardoor vier nieuwe grondelsoorten Nederland bereikten: marmergrondel, zwartbekgrondel, Pontische stroomgrondel en Kesslers grondel. Deze bodemvissen zijn klein (circa 15 cm) en hebben vergroeide buikvinnen die als zuignap fungeren, waardoor ze zich makkelijk handhaven op modderbodems en langs oevers. Vooral de zwartbekgrondel komt in enorme aantallen voor in de grote rivieren en het IJsselmeergebied.
De invasie van deze exoten heeft negatieve effecten op inheemse soorten — de rivierdonderpad is door hun opmars zeldzaam geworden — maar levert tegelijk extra prooiaanbod voor viseters. Dieetonderzoek laat zien dat aalscholvers veel zwartbekgrondels eten, en onderzoekers zien ook dat baars, snoekbaars, paling en meerval van de overvloed profiteren. Visecoloog Jacco van Rijssel van Wageningen noemt de koppeling tussen grondelopmars en de opleving van met name snoekbaars en paling aannemelijk.
Voor de paling is de ontwikkeling belangrijk: na jaren van achteruitgang wordt in de grote rivieren en in binnenwateren recent meer en gemiddeld grotere aal gevangen. Sinds 2011 geldt een vangstverbod voor consumptie in de grote rivieren en wordt er actief ingezet op uitzet van glasaal; samen met mogelijk extra voedsel door grondels zou dat bijdragen aan herstel. Duitse studies tonen aan dat palingen grondels eten, maar in Nederlandse wateren is dat nog niet hard aangetoond; Van Rijssel wil daar verder onderzoek naar doen.
Kortom: de komst van invasieve grondels verandert het voedselweb in Nederlandse rivieren — schadelijk voor sommige inheemse soorten, maar mogelijk gunstig voor bepaalde roofvissen — en stelt beheerders en onderzoekers voor nieuwe vragen rond monitoring en ecologisch beheer.