Interne verdeeldheid maakt Europa kwetsbaar, zegt deze financieel specialist
In dit artikel:
De Britse financieel-specialist en auteur David Marsh waarschuwt dat Europa ingrijpende stappen moet zetten om zichzelf te verdedigen tegen de oorlogsdreiging van Rusland en te voorkomen dat het tussen de VS en China wordt ingehaald. In zijn nieuwe boek Can Europe survive? pleit hij voor diepere integratie op vier cruciale terreinen: energie, defensie, industriebeleid en financiën.
Marsh, die decennia als correspondent voor de Financial Times in Europa werkte en uitgebreide contacten heeft met centrale bankiers en beleidsmakers, schetst hoe de totstandkoming van de euro en de uitbreiding van de EU nauw verweven waren met de val van de Berlijnse Muur en de Duitse hereniging. Een kernpunt in zijn analyse is dat de euro is ontstaan als een munt zonder bijbehorende overkoepelende staat: de monetaire unie werd gerealiseerd zonder de politieke eenheid die haar houdbaarheid zou hebben vergroot. Pogingen in die richting, zoals het Nederlandse voorstel voor een Europese Politieke Unie in 1991, strandden; de politieke wil ontbrak.
Historische concessies — onder meer het akkoord tussen Kohl en Mitterrand dat leidde tot plaatsing van de Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt — bepaalden het institutionele karakter van de euro. Marsh betoogt dat dit gebrek aan politieke integratie een structureel risico vormt: monetaire unies zonder politieke dekking slagen zelden. Dit bleek pijnlijk tijdens de eurocrisis van 2012, toen de munt alleen dankzij de ingreep van Mario Draghi en druk van Amerikaanse beleidsmakers (zoals Timothy Geithner) ternauwernood werd gered.
Tegen die achtergrond pleit Marsh nu voor innovatie en meer solidariteit: eurobonds (gezamenlijke europese staatsleningen) moeten de kapitaalmarkten versterken en de financiële slagkracht van de euro opvoeren — belangrijk om de dollar-dominantie tegenwicht te bieden en om defensie-uitgaven te financieren. Hij noemt ook de mogelijkheid van gezamenlijke obligaties in dollars om Amerikaanse wapenaankopen voor Europese versterking te bekostigen. Enkele centrale bankiers, waaronder Klaas Knot en Joachim Nagel, tonen volgens hem verschuivende opvattingen over obligatie-opkoop en deelname aan de financiering van defensie.
Een ander belangrijk thema is digitale soevereiniteit: de ECB ontwikkelt langzaam een digitale euro (CBDC). Marsh ziet die ontwikkeling als noodzakelijk antwoord op de groei van private digitale geldvormen en stablecoins, die veelal aan de dollar gekoppeld zijn en de internationale monetaire infrastructuur kunnen koloniseren. Europeaanse bank- en techbelangen, privacyzorgen en politieke gevoeligheden remmen echter de voortgang. Marsh waarschuwt tevens voor de invloed van Amerikaanse techplatforms die met hun eigen betaalsystemen een dominante positie, inclusief toegang tot data en geldstromen, kunnen opbouwen.
Politieke verdeeldheid en economische zwakte vormen de achtergrond van zijn somberheid: Frankrijk is instabiel, Duitsland kampt met matige groei, en lidstaten verschillen fel over instrumenten als eurobonds. Marsh stelt dat Europa meer groeimotoren, soepelere begrotingsregels en een actiever, staatachtige ECB nodig heeft, maar erkent dat dit weerstand en risico’s kan oproepen — onder meer door opstand van nationalistische bewegingen die ongekozen technocraten in Frankfurt niet pikken.
Ten slotte wijst hij op een sleutelmoment: de opvolging van ECB-president Christine Lagarde in 2027 kan het beleid en de koers van de centrale bank bepalen. Wie die post krijgt — kandidaten als Klaas Knot of een Duitser — hangt af van delicate geopolitieke en binnenlandse afwegingen in landen als Frankrijk en Duitsland.
Kort: Marsh roept op tot diepere Europese samenhang op financeel, strategisch en technologisch vlak om soevereiniteit en weerbaarheid te vergroten, maar benadrukt dat politiek verzet, institutionele lacunes en geopolitieke kwetsbaarheden zware hindernissen blijven.