Ingreep bij Nexperia lijkt paniekvoetbal tegen de achtergrond van de geopolitieke strijd tussen de VS en China
In dit artikel:
De Nijmeegse halfgeleiderfabrikant Nexperia stond deze week centraal nadat het ministerie van Economische Zaken, met instemming van de Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam, op ongebruikelijke wijze ingreep. Voor het eerst is de oude Wet beschikbaarheid goederen (1952) ingezet: topman en eigenaar Zhang Xuezheng (van het Chinese Wingtech) is uit de besturing gezet, de aandelen zijn elders geplaatst en belangrijke beslissingen moeten voorlopig door het ministerie worden goedgekeurd.
Nexperia, oorspronkelijk een onderdeel van NXP (en daarmee terug te voeren op Philips), maakt eenvoudige, massaproductiechips die veelvuldig in auto’s, consumentenelektronica, zonnepanelen en militair materieel worden gebruikt. Naar schatting produceert het bedrijf miljarden stuks per jaar en is het verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de wereldproductie van dergelijke standaardchips. De individuele chips zijn goedkoop (vaak tussen circa €0,20 en €2, met varianten die tot onder €0,10 komen of juist meerdere euro’s kosten) en vormen de basiscomponenten van hightechproducten.
De regering geeft meerdere motieven voor de ingreep. Interne onregelmatigheden staan centraal: Zhang zou Nexperia hebben gedwongen grote hoeveelheden wafers (ongeveer €200 miljoen) af te nemen bij een andere van zijn bedrijven, wat tot grootschalige vernietiging leidde en tot ruzies binnen de directie en het ontslag van meerdere topmanagers. Drie Europese bestuurders brachten deze kwestie onder de aandacht van het ministerie; de Ondernemingskamer kwalificeerde het beleid als roekeloos en uitte twijfels over het bestuur. Minister Karremans stelde dat er signalen waren van bestuurlijke tekortkomingen die de continuïteit van het bedrijf en daarmee behoud van cruciale kennis en productiecapaciteit in Nederland en Europa bedreigen.
De schrijver van het origineel stelt daar stevige vragen bij. Nexperia is winstgevend en marktpositie en continuïteit lijken niet direct bedreigd; de vrije markt reageerde al — het aandeel van het moederbedrijf Wingtech daalde met het maximum op de beurs in Shanghai. Bovendien zijn het standaardproducten zonder de unieke, extreem complexe knowhow die bijvoorbeeld ASML bezit, waardoor het gevaar van onherstelbaar kennisverlies en het verdwijnen van essentiële productiemiddelen twijfelachtig lijkt. Cross-subsidiering binnen concerns is bovendien geen onbekend verschijnsel, mits goed verantwoord in de boeken.
Ook speelt geopolitiek mee: Wingtech staat sinds eind 2024 op een Amerikaanse "blacklist", en Nexperia was eerder onderwerp van zorg bij transacties in Wales, Duitsland en Nederland. De schrijver waarschuwt dat de Nederlandse maatregel sterk beïnvloed lijkt door het Amerikaanse-China-conflict en pleit ervoor dat Nederland of de EU in eigen belang een consistente strategie ontwikkelt in plaats van volgzaam de Amerikaanse koers te volgen.
Tot slot wordt gewezen op de precedentwerking: dit ingrijpen is een forse inbreuk op vrij ondernemerschap en kan een glijdende schaal naar vaker en specifieker overheidsingrijpen in de economie inluiden. De productie gaat vooralsnog door, maar de politieke en juridische gevolgen van deze historische maatregel zijn verstrekkend.