Indonesië vroeg al decennia om schedel van Naturalis: 'Heel emotioneel'
In dit artikel:
Nederland draagt een belangrijke archeologische vondst terug aan Indonesië: de schedelkap van Eugène Dubois, het stuk dat in 1891 aantoonde dat er andere mensachtigen — door Dubois de "Javamens" genoemd — hadden bestaan. Indonesië vraagt al decennialang om teruggave; officiële verzoeken lopen terug tot 1951. Waar aanvankelijk in 2020 alleen om drie objecten (de schedelkap, een kies en een heupbeen) werd gevraagd, blijkt nu dat een veel grotere collectie van ongeveer 28.000 voorwerpen uit Naturalis in Leiden wordt overgedragen, tot verrassing van veel Indonesische historici.
Bij het ministerie van Cultuur heerst grote blijdschap en emotie over de terugkeer, zegt hoogleraar Ismunandar, maar onder vakgenoten klinken ook twijfels. Kritische historici maken zich zorgen over opslagcapaciteit, het aantal en de deskundigheid van museumprofessionals, de financiële last van de operatie en de veiligheid — mede gevoed door eerdere kunstdiefstallen en een grote brand in het Nationaal Museum in Jakarta.
De Indonesisch-Nederlandse historica Sadiah Boonstra erkent dat het logistiek en professioneel een enorme klus is om tienduizenden objecten te beheren, maar ziet het niet als onmogelijk. Ze wijst op bestaande expertise in Indonesië, bijvoorbeeld bij het Sangiran Museum op Midden-Java (werelderfgoed en gespecialiseerd in vroege mensvondsten), en pleit voor een gefaseerde overdracht als handelwijze: dat geeft tijd om opslagruimte te creëren, personeel op te leiden en wetenschappers aan de collectie te koppelen. Boonstra benadrukt bovendien dat repatriatie niet alleen gaat om fysieke overdracht maar ook om kennisuitwisseling — en dat die uitwisseling tweerichtingsverkeer moet zijn.
De overdracht gebeurt volgens het G2G-mechanisme (government-to-government), wat inhoudt dat de teruggave onvoorwaardelijk is en bedoeld om koloniaal en historisch onrecht te herstellen. Wanneer precies en in welke vorm de stukken naar Indonesië komen, is nog onderwerp van overleg tussen beide landen. Tegelijk waarschuwen sommige kritische stemmen dat het Nederland niet vrijstaat om de bekwaamheid van Indonesië te betwijfelen; volgens voorstanders hoort beslissingsmacht over de collectie bij de Indonesische staat.