In een verhitte campagne vindt het politieke midden iets van de oude energie terug
In dit artikel:
Geert Wilders blijft de politieke ruimte van andere partijen bepalen: een grote PVV dwingt tot samenwerking. Maar in de slotfase van de campagne verschuift het debat langzaam richting het midden van het politieke spectrum. In televisieoptredens en debatten proberen klassieke bestuurspartijen zich weer als stabiele opties te presenteren en slaan sommige lijsttrekkers voorzichtig bruggen over beleidsthema’s — vooral rond asiel — zonder hun eigen posities op te geven.
Een concreet voorbeeld van toenadering is zichtbaar tussen het CDA en de GroenLinks-PvdA-combinatie. CDA-leider Henri Bontenbal en GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans vinden elkaar in het idee asielprocedures te versnellen om sneller duidelijkheid te scheppen. Beide politici benadrukken dat ze nog hun eigen eisen hebben, maar tonen aan dat er ruimte is voor gezamenlijke maatregelen. Deze kleine convergentie past in bredere verkenningen voor een mogelijk middenkabinet, als de PVV groot blijft.
Bij het SBS-debat donderdag bleek dat Wilders voor het eerst moeite had zijn gebruikelijke dominantie te behouden. Timmermans, Bontenbal en VVD-leider Dilan Yesilgöz wisten hem op eigen terrein zichtbaar te raken; de overige lijsttrekkers probeerden kiezers te overtuigen dat stemmen op de PVV weinig effectief zouden zijn. Wilders verdedigde zich, maar had minder scherpte dan in eerdere campagnes, wat een opening gaf voor tegenaanvallen en het relatieve verkleinen van zijn politieke figuur.
De klassieke partijen profileren zich anders dan in 2023: het CDA kiest voor voorzichtigheid en het apparaatsdenken van ‘moeilijke keuzes’ in plaats van grandioze beloften; D66 probeert actief het midden aan te spreken en richt zich op kiezers die bruggen willen slaan. Rob Jetten benoemt dat kiezers kiezen op gevoel en samenwerking, en zoekt daarmee teleurgestelde VVD-stemmers. De VVD onder Yesilgöz blijft tot nu toe meer naar rechts neigen en sluit samenstelling met GroenLinks-PvdA uit, wat de vraag oproept of een breed middensegment daadwerkelijk haalbaar is zonder VVD-meebeweging.
Inhoudelijk verschuift de campagne ook: naast asiel — het favoriete onderwerp van Wilders — komen typische bestuursthema’s op de voorgrond: hypotheekrenteaftrek, betaalbaarheid van de zorg en onderwijsbezuinigingen. Kleine incidenten illustreren de fragiliteit van die nieuwe positionering; Bontenbal moest excuses maken nadat hij suggereerde dat orthodox-christelijke scholen bepaalde relaties juridisch mochten afwijzen.
De uitkomst op 29 oktober hangt mede af van hoeveel ruimte de VVD wil geven aan het midden. Oud-minister Johan Remkes maande de partij tot terughoudendheid richting links en riep op tot overleg tussen leiders. Met veel zwevende kiezers en een campagne die nog steeds vooral conflict toont, blijft onzeker of deze late revival van het politieke midden daadwerkelijk leidt tot een nieuwe samenwerkingscoalitie.