In de strijd tegen verzuring zien we één maatregel over het hoofd
In dit artikel:
Op de hoge zandgronden in Gelderland lijden bossen steeds meer onder een combinatie van verdroging en verzuring. Bosgroep Midden Nederland voert daarom bij particuliere eigenaren hydrologisch herstel uit: maatregelen om grondwater langer in de wortelzone vast te houden, waardoor bomen minder droogtestress ondervinden en de bodem weer basenrijker wordt. De aanpak wordt mede gefinancierd via een provinciale subsidie (‘Revitalisering en omvorming bos buiten Natura 2000’); eigenaren binnen het Gelders Natuurnetwerk krijgen tot 95% van de kosten vergoed.
Waarom dit belangrijk is: door klimaatverandering valt neerslag steeds vaker in hevige pieken gevolgd door droge perioden, en door langdurige hoge stikstofdepositie is de buffercapaciteit van zandbodems afgenomen. Zuurgraadmetingen op de hogere zandgronden laten pH-waarden zien van rond 3–3,5, soms zelfs tot 2 in de bovenste laag. Regenwater (pH ~5) en vooral basenrijk grondwater kunnen die verzuring tegenwerken, maar omdat water voor landbouw vroeg wordt afgevoerd en sloten snel wegstromen, krijgen bossen in het groeiseizoen te weinig beschikbaar water.
In de praktijk betekent hydrologisch herstel maatwerk: eerst volgt een korte analyse van bodemlagen, pH en waterstromen, daarna worden maatregelen gekozen zoals het dempen of verondiepen van sloten om afvoer te vertragen. Een concreet voorbeeld is het coulissenlandschap van landgoederen ’t Winkel, Gosselink en Middelkamp (Winterswijk), waar een dun watervoerend pakket en keileem zorgen voor hoge winter- maar lage zomerstanden. Water stroomt er bovendien richting het noorden weg, waardoor basenrijk grondwater uit het gebied verdwijnt. Vertraging van afvoer moet zowel het aangrenzende bos als nieuw ontwikkeld kruiden- en faunarijk grasland ten goede komen.
Bij de uitvoering worden praktische en sociale randvoorwaarden meegenomen: de wensen van eigenaren over natuurontwikkeling en houtoogst, het risico op natschade aan wegen en landbouwpercelen, en overleg met waterschap, gemeente, pachters en aannemers. Goede lokale contacten versnellen besluitvorming en vergroten draagvlak; klein onderhoud en snelle terugkoppeling bij wateroverlast horen ook bij het beheer. Omdat verrnatting niet zonder risico is — bij meerdere natte jaren kunnen soortenwisselingen of boomsterfte optreden — wordt ook naar lange termijneffecten gekeken en wordt vegetatieverandering geaccepteerd als deel van herstel.
Als aanvullende maatregel plant men dit winterseizoen extra bomen van ‘rijkstrooiselsoorten’ (linde, lijsterbes, ratelpopulier, hazelaar, fladderiep) die een goed afbreekbaar bladstrooisel leveren en zo de humusontwikkeling en neutralisering van de bodem ondersteunen. Landgoedeigenaren geven aan dat ingrijpen noodzakelijk is om voortgaande achteruitgang en meer uitval van bomen te voorkomen.
Kortom: door waterhouvast te vergroten willen betrokken partijen op de hoge zandgronden zowel verdroging als verzuring tegengaan. Hydrologisch herstel wordt gezien als relatief eenvoudige, doelgerichte maatregel die, mits goed afgestemd op lokale omstandigheden en stakeholders, de veerkracht van bossen en aangrenzend landschap op de lange termijn kan verbeteren.