IKEA en Pippi Langkous, maar geen ABBA: Zweden publiceert omstreden canon van cultureel erfgoed
In dit artikel:
Zweden heeft een officiële canon van honderd culturele erfgoeditems gepresenteerd, een initiatief dat sinds 2023 liep en onderdeel is van het verkiezingsprogramma van de rechtse coalitie. De lijst omvat 50 kunst- en cultuurwerken (romans, films, toneel, muziek) en 50 maatschappelijke items (wetten, uitvindingen, plekken, producten en gebruiken). Bekende namen die wél opduiken zijn Pippi Langkous, de Nobelprijs, IKEA, werken van Ingmar Bergman, het huis Lilla Hyttnäs, het stadhuis van Stockholm, Vasaloppet, Kakelugn en het vaderschapsverlof.
Sommige iconen misten de boot, opvallendst ABBA: de eis dat een item minstens 50 jaar oud moet zijn maakte dat hun populairste album van april 1975 net te jong was. Ook hedendaagse culturele uitingen en immigrantencultuur scoorden slecht; veel kritische reacties noemen de selectie exclusief en te nationaal georiënteerd. De samenstelling weerspiegelt vooral oudere, vaak christelijke tradities — de oudste moskeeën en veel immigrantencultuur vielen buiten de grenzen van de criteria. Publieke inzendingen in een online ‘volkscanon’ leverden populaire suggesties op zoals rapper Silvana Imam en de kebabpizza, maar die kwamen niet in de definitieve lijst terecht.
Verschillende invloedrijke culturele instituties — onder meer de Zweedse Academie, de Schrijversvereniging en vertegenwoordigers van de Sami — weigerden om mee te werken uit protest tegen de beperkte opzet. Ook een organisatie die Tornedalen vertegenwoordigt zegt uitgesloten te zijn en spreekt van voortgezette onderdrukking. Critici bestempelen het project als een nationalistisch onderwijsinstrument; de initiatiefnemers en de commissievoorzitter bepleiten juist een vorm van “democratisch nationalisme” en benadrukken dat de canon bedoeld is als levend document dat bijgewerkt kan worden en zou moeten bijdragen aan educatie en samenhang.
De discussie rond de canon raakt bredere kwesties over nationale identiteit, wie het verleden mag definiëren en hoe een steeds meer multicultureel Zweden daarin wordt weerspiegeld.