IJsland bang voor extreme kou als oceaanstroming stilvalt: 'Veiligheidsdreiging'

In dit artikel:

IJsland bereidt zich voor op zeer koude winters omdat de grote Atlantische zeestroming kan stilvallen, een ontwikkeling die de IJslandse klimaatminister Jóhann Páll Jóhannsson als een nationale veiligheidsdreiging ziet. Hij heeft de Nationale Veiligheidsraad opdracht gegeven een noodstrategie te ontwikkelen voor het zwaarste scenario — de eerste keer dat dat orgaan voor een klimaatprobleem bijeenkomt.

De stroming waar het om gaat is de Atlantische Meridionale Omwentelingscirculatie (AMOC), waarvan de Golfstroom een bekend onderdeel is. De AMOC houdt warmte vanuit tropische gebieden in het noorden van de Atlantische Oceaan vast en is daardoor essentieel voor het gematigde klimaat van Europa. Het KNMI meldt dat de AMOC de afgelopen decennia al ongeveer 15 procent in kracht is afgenomen.

Als die verzwakking doorgaat kan het zuidelijk halfrond nog verder opwarmen terwijl noordwest-Europa juist veel kouder wordt. Nederlandse onderzoekers van de Universiteit Utrecht waarschuwen dat temperaturen van rond -20 graden mogelijk zijn. Voor IJsland betekent extra afkoeling dat het zeewater rond het land kan dichtvriezen, met grote gevolgen voor visserij en scheepvaart.

De belangrijkste oorzaak van het risico is klimaatverandering: snellere smelt van de Groenlandse ijskap en meer neerslag boven de oceaan maken het oppervlaktewater zoeter. Omdat de AMOC wordt aangedreven door zout, zwaar water dat bij Groenland wegzinkt, verstoort die verdringing door zoeter water het circulatiepatroon. Wetenschappers zijn het erover eens dat de kans op een stilvallende AMOC toeneemt, al blijft de precieze waarschijnlijkheid onderwerp van onderzoek.