Hybride oorlog openlijker: Bulgarije beschuldigt Rusland van verstoren gps tijdens vlucht EU-voorzitter
In dit artikel:
Het toestel van Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kon afgelopen zondag niet op gps vertrouwen toen het naar Plovdiv (Bulgarije) vloog: rond het vliegveld viel het satellietnavigatiesignaal weg. De Bulgaarse autoriteiten wezen meteen naar Rusland en bestempelden de verstoring als een ongeoorloofde actie, maar concrete tegenmaatregelen zijn lastig te formuleren.
Piloten moesten daardoor overschakelen op conventionele instrumenten en papieren kaarten om veilig te landen. Volgens de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) komen dit soort gps-storingen vaker voor bij vluchten in de buurt van Rusland. Naast volledig verlies van het signaal doet zich ook spoofing voor: valse gps-informatie waardoor de getoonde positie van een vliegtuig kan afwijken van de realiteit. VNV-president Ruud Stegers waarschuwt dat dat verwarrender en gevaarlijker is dan simpelweg geen signaal hebben.
Een volledig uitgevallen gps maakt een vliegtuig niet direct onbestuurbaar; veel luchthavens beschikken over landingssystemen op de grond (instrument landing system) die een nauwkeurige aanpak en landing mogelijk maken, ook bij slecht weer. Voor militaire toepassingen is gps‑verstoring echter een effectief hulpmiddel: het bemoeilijkt precisiebepaling van vijandelijke posities en kan raketten of artillerie die op satellietnavigatie vertrouwen, minder accuraat maken. Het maskeren van troepenbewegingen is een beproefde tactiek.
Juridisch is het verstoren van navigatie gevaarlijk en strafbaar wanneer het de veiligheid van vliegtuigen bedreigt; in Nederland zou iemand die rond Schiphol het gps-signaal saboteert, voor de rechter komen. Toch blijft het onderscheid tussen digitale provocatie en een daad van oorlog vaag. Hoogleraar Cyber Warfare Peter Pijpers wijst erop dat hybride aanvallen ontworpen zijn om samenlevingen te ontregelen en dat staten verschillend bepalen wanneer en hoe ze reageren — het is niet altijd helder wanneer een digitale aanval onverantwoord kan blijven.