Hoop op einde verdeeldheid Cyprus groeit: "Politici willen dat we vijanden zijn, maar we zijn vrienden"
In dit artikel:
Noord-Cyprus blijft een eiland van tegenstellingen, maar er ontstaat voorzichtig nieuw momentum voor toenadering. Sinds de Turkse inval van 1974 is Cyprus in tweeën gesplitst: het Turkse noorden (zelfverklaarde Turkse Republiek Noord-Cyprus, alleen erkend door Turkije) en het Griekse zuiden, gescheiden door een door de VN bewaakte “groene lijn”. Die breuk heeft generaties gescheiden opgevoed, heeft plekken als de verlaten badplaats Varosha opgeleverd en houdt nog steeds veel dagelijkse beperkingen in — economisch, juridisch en sociaal.
Journalisten van VRT NWS’ Nomaden-programma portretteren aan beide zijden gidsen, leraren en kunstenaars die de verdeeldheid van dichtbij ervaren. John (Grieks-Cypriotisch) en Ahmet (Turks-Cypriotisch) werken elk als toeristengids, respectievelijk ten zuiden en ten noorden van de groene lijn, en benadrukken dat gewone mensen elkaar vaker als vrienden dan als vijanden zien — in tegenstelling tot wat politieke leiders willen. Kunstenares Danae vertelt hoe zij pas na haar studie voor het eerst een Noord-Cyprioot ontmoette en zich realiseerde hoezeer opvoeding en onderwijs vijandbeeldvorming in stand houden.
In Noord-Cyprus groeit ook protest tegen de toenemende invloed van Turkije. Veel Turks-Cyprioten voelen zich economisch klemgezet — het noorden is geen EU-lid en heeft beperkt toegang tot de wereldmarkt — en vrezen voor verlies van identiteit doordat migratie uit Turkije toeneemt. Lerares Emel İpçiler nam deel aan demonstraties tegen die invloed: zij wijst op armoede, weinig vooruitzichten en ongelijkheid in rechten tussen noord- en zuidzijde. Onderzoek wijst uit dat ongeveer 40 procent van de inwoners in het noorden niet op het eiland is geboren, wat volgens analisten invloed kan hebben op verkiezingsuitslagen.
Bij de recente presidentsverkiezingen in Noord-Cyprus won sociaaldemocraat Tufan Erhürman overtuigend (62 procent). Hij verwerpt een tweestatenoplossing en pleit voor een federaal model dat het hele eiland zou omvatten. Zijn verkiezing wordt gezien als signaal dat veel Turks-Cyprioten een andere koers willen dan die van Ankara. Politicologe Umut Bozkurt benadrukt echter de belemmerende rol van de Turkse regering en haar alliantie met nationalistische partijen; zolang die invloed blijft bestaan en migratiepolitiek staatsburgerschap verandert, blijven structurele obstakels intact.
De filmmakers (Emma du Chatinier, Heleen Steenssens, Maria-Laura Van Gool en Sem Peeters) vonden bij het maken van hun reportage zowel hoopgevende kleine initiatieven van samenwerking als praktische beperkingen: filmen in de bufferzone is vaak moeilijk en de gescheiden hoofdstad Nicosia illustreert hoe diep de scheiding is verankerd. Hun indruk: veel burgers proberen op bescheiden manieren bruggen te slaan, maar politieke macht en demografische veranderingen maken een duurzame oplossing complex.
Kort samengevat: er is een groeiende publieke wens voor verzoening en de nieuwe Noord-Cypriotische president biedt mogelijk politieke ruimte voor hervatte gesprekken, maar Turkse invloed, binnenlandse demografische ontwikkelingen en hardnekkig nationalisme vormen belangrijke hindernissen. De toekomst van de hereniging hangt af van politieke wil aan meerdere zijden — en van voortgezette contacten tussen gewone inwoners.