Hoogleraar Jos de Keijser (67) uit Leeuwarden: 'We doen veel te weinig om zelfdoding te voorkomen'

In dit artikel:

Klinisch psycholoog Jos de Keijser (67) uit Leeuwarden, gespecialiseerd in complexe rouwverwerking — met name na suïcide — waarschuwt dat Nederland te weinig doet om zelfdodingen terug te dringen. Jaarlijks plegen rond de 1.900 mensen in Nederland zelfmoord (gemiddeld vijf per dag). Volgens De Keijser, die tot juli werkte als behandelaar bij GGZ Friesland en sinds 2016 bijzonder hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, zijn die cijfers onacceptabel en kunnen ze omlaag met gerichte beleidsmaatregelen en meer investeringen.

Achtergrond en motivatie
De Keijser raakte tijdens zijn studie betrokken bij het onderwerp toen hij zag hoe nabestaanden van suïcide werden gestigmatiseerd en uitgesloten van reguliere rouwgroepen. Dat leidde tot onderzoek, publicaties en een loopbaan die gericht is op hulp aan mensen met vastgelopen rouwprocessen — onder meer na moord of dodelijke ongevallen. Persoonlijke ervaringen met vijf cliënten die tijdens zijn loopbaan zelfmoord pleegden — de eerste in 1988, de meest recente vlak voor zijn pensioen — benadrukten voor hem de intensiteit en complexiteit van suïcideproblematiek.

Wat staat er op het spel en waar liggen de knelpunten?
De Keijser ziet meerdere oorzaken voor het stagneren van het aantal zelfdodingen:
- Gebrek aan maatschappelijke aandacht en politieke prioriteit; suïcide blijft voor velen een ver-van-mijn-bedshow, terwijl er dagelijks slachtoffers zijn.
- Onvoldoende financiering voor grootschalig preventieonderzoek en landelijke interventies. Hij wijst erop dat het budget van 113 Zelfmoordpreventie (ongeveer 6 miljoen euro per jaar) klein is in vergelijking met commerciële marketingbudgetten.
- Kloof tussen wetenschap en praktijk: er is kennis over het belang van contact en vroegsignalering, maar te weinig onderzoek en middelen om risicogroepen effectief te bereiken.
- Marktwerking in de geestelijke gezondheidszorg leidt tot ‘cherrypicking’; complexe, risicovolle doelgroepen krijgen te weinig aandacht doordat professionals kiezen voor minder belastende casuïstiek.

Welke oplossingen stelt hij voor?
De Keijser pleit voor meerjarig, doelgericht beleid met voorbeelden van concrete maatregelen:
- Actieve opsporing en maatwerk voor risicogroepen: eenzame ouderen, jonge mensen met problematisch socialmediagebruik, boeren (via erfbetreders) en mannen middenleeftijd die in bepaalde regio’s oververtegenwoordigd zijn.
- Training van gatekeepers blijft belangrijk: GGZ Friesland geeft EHBS (eerste hulp bij suïcidaliteit) en traint ook medewerkers buiten de GGZ — zoals schooldecanen, spoorwegpersoneel en politie — in signalering.
- Effectieve restricties op beschikbare middelen: bijvoorbeeld het veiliger maken van suïcidegevoelige locaties (verlichting, voorkomen van toegang), en praktijken als het inleveren van dienstwapens wat volgens buitenlands onderzoek doden zou schelen.
- Community- en buurtgerichte maatregelen: inspiratie uit Noorwegen waar sociale buurtwachten kwetsbare bewoners kennen en gerichte nazorg bieden aan recent weduwnaars/-weduwen.
- Meer geld voor depressiezorg en snelle opsporing van risicogroepen; De Keijser wijst op Finland, waar forse investeringen leidden tot een halvering van suïcides over 30 jaar.

Nazorg: aandacht voor nabestaanden
De Keijser benadrukt ook het belang van zorg voor nabestaanden van suïcide; de impact reikt vaak generaties verder. Eerste hulp komt vaak van familie en vrienden, daarna lotgenotencontact en specialistische rouwbehandeling. In Leeuwarden werkt men in een van de vier Nederlandse rouwpoli’s voor complexe rouw. Hij juicht het toe dat rouwbehandeling steeds vaker door verzekeraars wordt vergoed en promoot beschikbare zelfhulpmodules, bijvoorbeeld via rouwbehandeling.nl.

Publieke bewustwording en politieke wil
De kernboodschap van De Keijser is dat suïcidepreventie meer politieke en financiële prioriteit nodig heeft en dat de samenleving actiever moet durven vragen: “Hoe gaat het echt?” Hij erkent dat niet elke zelfdoding te voorkomen is, maar stelt dat veel levensjaren verloren gaan door impulsieve en behandelbare problemen — en dat met gerichte inzet veel leed te besparen is. Tijdens de wereldwijde suïcidepreventieweek (8–14 september) vinden in Friesland verschillende activiteiten plaats, zoals een Walk into the Light en bijeenkomsten gericht op mannen (Man in Mind Meetup) om het taboe op praten over suïcidaliteit te doorbreken.