Hoe ziet het werk van een royaltyverslaggever eruit? 'We blijven weg van speculatie en roddels'
In dit artikel:
Tijdens de coronapandemie ontstond discussie over de grens tussen privé en publiek toen een vakantiefoto opdook van koning Willem-Alexander en koningin Máxima op het Griekse eiland Milos, zonder mondkapjes en zonder 1,5 meter afstand terwijl premier Rutte juist bleef oproepen tot naleving van de maatregelen. RTL-journalist Sander Paulus, die al tien jaar het koningshuis volgt, besloot die foto te publiceren en zette daarmee een debat in gang over nieuwswaarde, toegang en de zogenaamde mediacode.
De mediacode is een informele afspraak tussen media en het koningshuis die privébeelden zou moeten beschermen; in de praktijk bepalen redacties zelf of ze iets publiceren. Journalisten in het stuk — Paulus (RTL Nieuws), Anne Gordijn (Algemeen Dagblad) en Karlijn Hoftijzer (tijdschrift Vorsten) — leggen uit dat die afspraak in de loop der tijd steeds minder waterdicht is geworden, onder meer door sociale media waarop privéfoto’s snel circuleren. Hoftijzer noemt de mediacode deels eenzijdig omdat het vooral neerkomt op wat het koningshuis toestemming geeft, terwijl media zich uiteindelijk vrij voelen om nieuwswaardigheid af te wegen.
Wat als relevant wordt gezien, verschilt per medium en doelpubliek. Voor het AD en RTL staat kritische berichtgeving over privileges, bestedingen en gedragingen van de vorst centraal: omdat de koning met belastinggeld wordt gefinancierd, vinden zij verantwoording en transparantie belangrijk. Voor Vorsten ligt de nadruk meer op achtergrond, cultuur en stijl; de toon is milder omdat het blad een publiek bedient dat het koningshuis vaak een warm hart toedraagt, maar ook daar wordt geruchtenjournalistiek vermeden en blijft men weg van ongefundeerde speculatie.
Alle drie benadrukken dat kritisch volgen niet betekent voortdurend privacyschending nastreven. Journalisten moeten bronnen verifiëren en hebben vaak moeite aan betrouwbare insiders te komen; mensen rondom de familie spreken niet snel. De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) fungeert als officiële woordvoerder en is onmisbaar voor toegang tot evenementen en staatsbezoeken, maar is niet altijd bereid tot open, kritische dialoog. Daardoor vergt het vak diplomatie: soms ontstaan conflicten met de RVD, maar wederzijdse samenwerking blijft nodig.
Staatsbezoeken illustreren die wisselwerking: ze bieden unieke verslaggevingskansen en locaties waar gewone journalisten zelden komen, maar logistiek en programma worden strak gestuurd door de RVD, wat de onafhankelijkheid beperkt. Bovendien zijn zulke opdrachten zwaar en leveren ze niet altijd spectaculaire nieuwswaarde op, hoewel ze tot de hoogtepunten van het werk behoren.
Kortom: koningshuisjournalistiek omvat veel meer dan mode, hoeden en koetsen. Het draait om een voortdurende afweging tussen privacy en openbaar belang, kritische verantwoording van een met publiek geld gefinancierd instituut, het behouden van toegang via de RVD, en het bedienen van uiteenlopende lezersgroepen die verschillende accenten in de berichtgeving verlangen.