Hoe willen partijen de fundamentele problemen in het onderwijs oplossen?
In dit artikel:
Politieke partijen vinden onderwijs topsport: vrijwel iedereen noemt het cruciaal voor kansen en samenleving, maar concrete voorstellen lopen sterk uiteen. Kort nadat kabinet-Schoof bezuinigingen op onderwijs voorstelde, ontstond er brede oppositie; na wekenlange onderhandelingen tussen coalitie en een verbond van CDA, SGP, ChristenUnie en JA21 werden de voorgenomen bezuinigingen teruggeschroefd van 2 miljard naar 1,2 miljard euro. Daarmee is bezuiniging niet helemaal van tafel, en partijen verschillen in hun bereidheid tot verdere kortingen: alleen VVD en CDA sluiten extra besparingen niet uit (VVD wil zelfs 1,5 miljard minder), terwijl andere partijen uitsluiten of juist willen investeren.
Een dominant thema in de verkiezingsprogramma’s is het lerarentekort: scholen missen naar schatting circa 10.000 voltijdbanen. Politieke reacties variëren van weinig concrete maatregelen (PVV noemt het probleem maar biedt weinig oplossingen) tot plannen om administratieve taken sterk te verminderen (bijvoorbeeld halveert GroenLinks-PvdA de administratiedruk; JA21 stelt maximale tijdsbesteding van 6 procent). Partijen als de Partij voor de Dieren pleiten voor extra klassenassistenten en ondersteunend personeel, en Denk stelt voorstellen om leraren woonruimtevoorrang te geven. Salarisverhogingen uit het verleden hebben het tekort niet opgelost; veel plannen blijven voorlopig vaag.
Ook inhoudelijk willen partijen terug naar de basisvaardigheden: rekenen, lezen en schrijven staan hoog op de agenda omdat veel leerlingen nog steeds onvoldoende basisvaardigheden beheersen. Conservatieve en uiterst rechtse partijen roepen terughoudendheid met onderwijsvernieuwingen en pleiten bijvoorbeeld voor minder seksuele voorlichting. Tegelijkertijd bevatten vrijwel alle programma’s lange verlanglijsten: meer burgerschaps- en digitale vaardigheden (zoals het herkennen van AI), aandacht voor het koloniale verleden (Denk, Bij1), expliciet religieus onderwijs binnen openbare scholen (Christelijke partijen), hervatting van schoolzwemmen (SP, PVV) en tweetalig Fries-Nederlands onderwijs in Friesland (Fryske Nasjonale Partij).
Onderwijspraktijk en samenhang met andere dossiers krijgen volgens schoolleiders onvoldoende doordachte uitwerking; Arnhemse directeur Miranda Henkes waarschuwt dat veel plannen niet op uitvoerbaarheid zijn getoetst. De discussie rond bouwen en huisvesting raakt ook het onderwijs, bijvoorbeeld bij de vraag waar nieuwe woningen voor leraren moeten komen en wat daarvoor wijkt. Overall: brede eensgezindheid over het belang van onderwijs, maar grote verschillen in prioriteiten, middelen en concrete maatregelen.